شی جی پینگ رئیس جمهور چین در اواسط ماه نوامبر به منظور شرکت در نشست همکاری اقتصادی آسیا و اقیانوسیه (APEC)به سان‌فرانسیسکو سفر کرد. حاشیه این سفر و دیدار با بایدن مهمتر از متن سفر به نظر می‌رسید. تیم‌هایی از هر دو دولت ماه‌ها برای این دیدار تلاش کرده بودند و این سفر نقطه‌گذاری حساسی در رابطه پرتلاطم چین و آمریکا ارزیابی می‌شد.
دولت ایالات متحده پیش از نشست اعلام کرده بود که تمرکز آن بر مدیریت خطرات در روابط و جلوگیری از خطرات منفی درگیری است. بایدن هم در آغاز جلسه با شی گفت:
«ما باید اطمینان حاصل کنیم که رقابت منجر به درگیری نمی‌شود.»[1]
مدیریت تنش‌ها و جلوگیری از تبدیل شدن آن به یک درگیری برای آمریکا که درگیر دو بحران دیگر در آسیای غربی و اروپاست اهمیت زیادی دارد. همچنین به نظر می‌رسد متحدان آمریکا حتی شرکای هند و اقیانوس آرام که به شدت نگران چین هستند هم مایل به برقراری رابطه با ثبات هستند و برای همراهی با سیاست‌های آمریکا در قبال چین به چنین تضمینی نیاز دارند.
چین هم به این ثبات در رقابت نیاز دارد. رشد اقتصادی چین بعد از همه‌گیری کرونا نتوانسته است هنوز به سرعت قبل باز گردد. تنش‌ها میان چین و آمریکا سرمایه‌گذاری در چین را کاهش داده است. ورای مسایل داخلی، بخشی از این مشکلات نتیجه مستقیم محدودیت‌هایی است که آمریکا برای سرمایه‌گذاری در چین ایجاد کرده اما بخش مهم دیگر ناشی از بی ثباتی و شفاف نبودن رابطه چین و آمریکا است.
بازار پیوسته این نگرانی را دارد که تنش میان چین و آمریکا از مسیر خارج شود و شدت پیدا کند و یا محددویت‌های گسترده‌تر غیر قابل انتظاری از هر دو طرف بر بازار اعمال شود و این سرمایه‌گذاران را با چالش برای فعالیت طولانی مدت مواجه می‌کند. لذا مدیریت رقابت و تنش‌ها، حداقل در مسیری که طرفین احساس کنند نتایج غیرقابل انتظار و ناخواسته‌ای به بار نمی‌آورد و به طور غیرعمدی به درگیری منجر نمی‌شود، برای همه مهم است.
سال گذشته نیز شی و بایدن در دیدار خود در حاشیه نشست گروه ۲۰ در اندونزی تفاهم مشابهی را انجام داده بودند. آن‌ها بر لزوم اطمینان از اینکه رقابت شدید بین ایالات متحده و چین به درگیری منحرف نشود، توافق کردند. اما موفق نشدند و مسئله‌ی بالون چینی و واکنش تند آمریکا روابط را تیره‌تر کرد.
اما برخی تحلیل‌ها تلاش می‌کنند تا نشان دهند که مشکلات اقتصادی که چین با آن مواجه است سیاست خارجی شی را به سمت یک عملگرایی و واقع‌گرایی سوق داده و شی در این سفر به دنبال کاهش تنش‌ها با آمریکا بوده است. چهره گشاده، ادبیات نرم و انعطاف‌پذیر شی دراین سفر دلیلی بر این مدعا دیده است. همچنین تحلیل می‌شود که شی با دادن امتیازاتی به آمریکا در حوزه نظامی و امنیتی تلاش داشته است تا فشارهای آمریکا بر چین را کاهش و از این فرصت بتواند مشکلات اقتصاد خود را کاهش دهد. اما بازخوانی دیدارها از هر دو سمت چین و آمریکا و نتایج بدست آمده نشان می‌دهد که چین و آمریکا هر دو بر خطوط قرمز و سیاست‌های اصلی خود نسبت به یکدیگر تاکید کرده‌اند و تغییری در این سیاست‌ها ایجاد نشده است.
چین تاکید کرده است که مسئله تایوان همچنان مهمترین و حساس‌ترین موضوع در رابطه چین و ایالات متحده است و از آمریکا می‌خواهد که به اصل چین واحد احترام بگذارد، با «استقلال تایوان» مخالفت کند، تسلیح تایوان را متوقف کند، در امور داخلی چین دخالت نکند و از اتحاد مجدد صلح آمیز چین حمایت کند.
چین همچنین تاکید کرده است که اگر ایالات متحده به محاصره و «مهار چین» به بهانه رقابت تمایل داشته باشد، چین قاطعانه از حاکمیت، امنیت و منافع توسعه خود حمایت خواهد کرد. تلاش‌ها برای مهار یا سرکوب چین در اقتصاد، تجارت و فناوری به جای «ریسک زدایی» خطر آفرینی می‌کند. این اقدامات نادرست و عدم اطمینان متعاقب آن برای روابط چین و ایالات متحده، به بزرگترین خطر تبدیل شده است. خفه کردن پیشرفت فناوری چین چیزی جز حرکتی برای مهار توسعه با کیفیت چین و محروم کردن مردم این کشور از حق توسعه نیست و چین چنین چیزی را نخواهد پذیرفت. مهم است که طرف آمریکایی نگرانی‌های چین را جدی بگیرد، تحریم‌های یکجانبه را لغو و محیطی برابر، عادلانه و بدون تبعیض برای کسب‌وکارهای چینی فراهم کند.[2]
نتایج حاصل از سفر، تغییراتی را در جهت سیاست‌های کلان دو کشور و مسائل حساس اختلافی بین آن دو نشان نداده و عمدتا تعدیل‌های نمادینی را نمایان می‌کند. نتایجی مانند برقراری سطحی از ارتباطات نظامی که پس ازسفر نانسی پلوسی به تایوان به طور کامل قطع شده بود، از سرگیری مجدد همکاری دوجانبه برای مبارزه با قاچاق مواد مخدر، گسترش مبادلات آموزشی و دانشجویی، افزایش پرواز‌ها میان دو کشور و تعهداتی در حوزه همکاری‌های اقلیمی و آغاز گفتگو بر سر خطرات هوش مصنوعی و گسترش رایزنی‌های اقتصادی.
از سوی دیگر بازخوانی حاشیه‌های دیگر سفر شی به چین می‌تواند اهداف سفر چین به آمریکا را شفاف‌تر کند. در این دیدارها، علی‌رغم حضور جنت یلن وزیر خزانه‌داری آمریکا و کاترین تای نماینده تجاری آمریکا در دیدارها، هه لیفنگ، معاون نخست وزیر چین که مسئول سیاست‌های مالی و اقتصادی بوده و فرد کلیدی در کنترل ریسک‌های مالی ناشی از بازار دارایی چین به جساب می‌آید، حضور نداشت. هر چند هه لیفنگ چند روز پیش در آمریکا دیدارهایی با جنت یلن داشت اما عدم حضور او در این دیدار و نیز عدم توافقی در مورد مهمترین اختلافات چین و آمریکا که در حوزه اقتصادی است این گمانه‌ها را تقویت می‌کند که شی پیش از سفر به آمریکا آگاه بوده است که در این سفر دستاورد روشن اقتصادی نخواهد داشت.
نکته دیگر این که شی بعد از دیدار با بایدن به جای آنکه طبق عرف در ضیافت شامی با بایدن شرکت کند در ضیافت شامی با حضور رهبران تجاری آمریکا شرکت می‌کند. ایلان ماسک، مدیرعامل تسلا و ایکس، مارک بنیوف، مدیرعامل سیلزفورس و تیم کوک، مدیر عامل اپل از کسانی بودند که در این برنامه شرکت داشتند.
شی در این دیدار که با استقبال گسترده رهبران تجاری آمریکا از او مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت، بر نکات مهمی تاکید می‌کند که به نظر نشان دهنده جهت‌گیری چین است. شی در این دیدار اولویت چین را در ارتباط با مردم آمریکا قرار می‌دهد. او با مرور روابط متعدد مردمی میان چین و آمریکا تاکید می‌کند که برای او آن‌ها نماینده آمریکا هستند. او تاکید می‌کند که این تماس مردم ما با یکدیگر است که رابطه در سطح پایین را به مسیر درست باز می‌گرداند.[3]
در ادامه شی با انتقاد از سیاست‌ها و مواضع آمریکا نسبت به چین ابراز می‌کند که تنش‌ها در روابط میان چین و آمریکا محصول نگرش، سیاست‌ها و انتخاب‌های نادرست آمریکا نسبت به چین است. آمریکا است که چین را چالش ژیوپلتیک و تهدید می‌بیند و به دنبال بازی حاصل جمع صفر است. در واکنش به سیاست‌های آمریکا، شی ادعا می‌کند که چین به عنوان یک قدرت متعهد و مسئول آماده است که شریک و دوست ایالات متحده باشد و به دنبال همکاری برد-برد است. چین هرگز در امور داخلی امریکا دخالت نمی‌کند و قصدی برای به چالش کشیدن ایالات متحده یا برکناری آن ندارد. شی با طرح دوباره ابتکارات جهانی خود برای حل چالش‌های بزرگ جهانی، آمریکا را به پیوستن به این ابتکارات دعوت می‌کند و می‌گوید که حاضر است به عنوان یک قدرت مسئول در ابتکارات آمریکا شرکت کند.
این ژست «قدرت مسئول و متعهد» که به دنبال تقابل و تنش نیست، تلاش می‌کند بدون آنکه از تجار آمریکایی درخواست کند که سرمایه‌های خود را به سمت چین روانه کنند، می‌خواهد این پیام را منتقل کند که این سیاست‌های دولت آمریکاست که موجب زیان‌های مالی شرکت‌های بزرگ آمریکایی شده و دست آن‌ها را از بازار بزرگ چین دور کرده است. او می‌خواهد این پیام را به دولت آمریکا منتقل کند، افرادی که در کشور شما ثروت ایجاد می کنند با کاری که شما انجام می دهید موافق نیستند.
قطعا شی انتظار ندارد که فردا این شرکت‌ها محدودیت‌های آمریکا بر چین را نادیده بگیرند و به چین بیایند اما تلاش می‌کند تا شکاف میان جامعه آمریکا را با سیاست‌های مهار چین دولت آمریکا افزایش دهد.
منابع ________________________________________________________________________________
[1]https://www.whitehouse.gov/briefing-room/speeches-remarks/2023/11/15/remarks-by-president-biden-and-president-xi-jinping-of-the-peoples-republic-of-china-before-bilateral-meeting-woodside-ca/
[2]https://www.mfa.gov.cn/eng/topics_665678/xjpfmgjxzmyshwtscxapec/202311/t20231117_11182054.html
[3] https://english.news.cn/20231116/e8430b6ab19146f4a15bbed8465530bc/c.html
