خیز ترامپ برای خروج از اوکراین

20 اردیبهشت 1404

مقدمه

پس از بیش از سه سال از جنگ اوکراین، اکنون آینده‌ی این بحران متاثر از مذاکرات است. با این حال نوع مواجهه دولت ترامپ با مذاکرات، پیشنهادات و اظهارات مقامات آمریکایی نشان دهنده نکات مهمی است. آن چه که از طرح ارائه شده ترامپ در پاریس نقل شده است نشان می‌دهد واشنگتن یا سعی دارد جنگ را به هر ترتیبی به پایان برساند حتی اگر لازم باشد اوکراین از حداقل ترین خواسته‌های بگذرد و امتیازات بزرگی به روسیه بدهد یا این که دولت ترامپ به دنبال فرار از مذاکرات اوکراین و حرکت به موضوعاتی است که مهمتر تلقی می‌کند.

نشست پاریس و طرح از پیش باخته‌ی کاخ سفید

در 28 فروردین مقامات آمریکایی و اروپایی از جمله با حضور مقامات اوکراین، آلمان، فرانسه و انگلیس دیدارهایی در پاریس داشتند. در این طی این نشست طرح پیشنهادی آمریکا برای آتش‌بس به مقامات اروپایی ارائه شد. این طرح شامل به رسمیت شناختن کریمه به عنوان روسیه، واگذاری دوفاکتو متصرفات به روسیه، عدم عضویت اوکراین در ناتو و استقرار نیروهای ناظر اروپایی در خط تماس هزار کیلومتری بود. [1] در دیگر منابع حتی به پیشنهاد آمریکا برای کنترل محدوده‌ای در اطراف نیروگاه زاپاروژیا نیز اشاره شده است.[2]

این پیشنهادات آمریکا به زودی با مخالفت مقامات اوکراینی روبه‌رو شد. زلنسکی ضمن مخالفت با طرح پیشنهادی واشنگتن گفت:[3]

«در این مورد چیزی برای صحبت وجود ندارد. این خلاف قانون اساسی ما است.»

یولیا سویرینکو، معاون اول نخست وزیر اوکراین نیز پیش از دیدار لندن در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: [4]

«مردم ما یک درگیری منجمد را که به عنوان صلح پنهان شده است، نمی پذیرند. ما هرگز اشغال کریمه را به رسمیت نخواهیم شناخت. و اگر عضویت در ناتو اعطا نشود، اوکراین به ضمانت‌های امنیتی الزام‌آور نیاز خواهد داشت – تضمین‌هایی که به اندازه کافی قوی برای جلوگیری از تجاوزات آینده، و به اندازه کافی واضح برای تضمین صلح پایدار است.»

سپس زلنسکی در یک نشست خبری متن محرمانه‌ای را منتشر کرد که در آن مایک پمپئو وزیر امورخارجه وقت ترامپ در آن متعهد شده بود که آمریکا تلاش روسیه برای الحاق کریمه را رد می‌کند و متعهد می‌شود که این سیاست را تا زمانی که تمامیت ارضی اوکراین احیا نشود، حفظ کند. [5]

بدین ترتیب طرحی که توسط دولت آمریکا ارائه شد به شدت مورد مخالفت مقامات اوکراینی و حتی اروپایی قرار گرفت. با این وجود از همان ابتدا بعید به نظر می‌رسید که کیف با این طرح موافقت کند همانطور که در طول سه سال گذشته بر مخالفت خود با چنین ایده‌هایی مخالفت شدید کرده و حاضر به هزینه‌های سنگین جنگ شده است.

وقتی برای اوکراین نیست

از همان لحظات نخست بعد از مذاکرات پاریس، روبیو در فرودگاه پاریس اظهارات مهمی را مطرح کرد که بعدا توسط مقامات آمریکایی تکرار شد. اظهارات نشان می‌داد که واشنگتن دیگر صبری برای توافق ندارد و انتظار دارد اوکراین پیشنهادات آن را بپذیرد. همچنین اظهارات روبیو نکته مهم دیگری داشت او گفت: [6]

«ما اکنون به نقطه‌ای رسیده‌ایم که باید تصمیم بگیریم آیا این کار اصلاً ممکن است یا نه. زیرا اگر این‌طور نیست، فکر می‌کنم ما فقط به جلو خواهیم رفت. این جنگ ما نیست. ما اولویت‌های دیگری برای تمرکز داریم.»

ترامپ نیز اظهارات مشابهی داشت. اظهارات ترامپ که مکمل صحبت‌های روبیو تاکید داشت که در صورت عدم پیشرفت در مذاکرات آمریکا از مذاکرات عبور خواهد کرد: [7]

«ایالات متحده در صورتی که مسکو یا کی‌یف رسیدن به یک توافق صلح را بسیار دشوار کنند، از میانجی‌گری در مذاکرات بیشتر روسیه و اوکراین عبور خواهد کرد.»

همچنین سخنگوی کاخ سفید نیز در اظهاراتی گفت که صبر ترامپ برای مذاکرات به پایان رسیده است. [8] جی.دی.ونس معاون رئیس جمهور آمریکا نیز اظهارات مشابهی داشت و احتمال خروج آمریکا ازمذاکرات را تکرار کرد: [9]

«ما یک پیشنهاد بسیار صریح به هر دو طرف روس‌ها و اوکراینی‌ها ارائه داده‌ایم، و زمان آن رسیده که یا آن‌ها بگویند ‘بله’، یا ایالات متحده از این فرآیند کنار برود.»

در نتیجه آمریکا گفتمان خروج خود از مذاکرات اوکراین را طرح ریزی کرده است. در این نقطه سناریوی پیش روی آمریکا را می‌توان مشاهده کرد.

خاورمیانه یا چین؟

در این زمان سناریویی که می‌توان برای ترامپ متصور بود تغییر تمرکز از اوکراین به نقاط دیگر است. به نظر می‌سد آمریکا در حال آمادگی برای خروج از اوکراین است. این روند با بازگشت ترامپ به کاخ سفید آغاز شد هنگامی که به مرور زمان حمایت‌های تسلیحاتی و مالی آمریکا از اوکراین متوقف شد و اکنون تنها شاهد کمک‌های اطلاعاتی به اوکراین هستیم. از سویی روابط واشنگتن و کیف نیز به مرور به سردی گرایید و نقطه‌ی اوج آن را می‌توان تنش لفظی زلنسکی و ترامپ دانست. اکنون نیز آمریکا به صراحت به خروج خود از مذاکرات اشاره می‌کند. در همین حین مذاکرات آمریکا و روسیه بر سر روابط مسکو-واشنگتن ادامه دارد، در حالی که مذاکرات بر سر اوکراین به بن بست خورده است. در نتیجه همانطور که روبیو گفت آمریکا نیاز دارد به سمت دیگر اولویت‌های خود همچون پرونده‌های خاورمیانه و چین برود.

تنها در برابر روسیه

با خروج آمریکا از اوکراین که هم خروج از میدان خواهد بود و هم خروج از دیپلماسی، اوکراین و شرکای اروپایی آن خود را تنها در برابر روسیه خواهند دید. بدین ترتیب هزینه‌های تسلیحاتی و مالی بالایی را باید تحمل کنند. در این نقطه دو مسیر احتمالی در برابر اوکراین و اروپا خواهد بود. یا بایستی به جنگ ادامه دهند که آینده‌ای مبهم و پر هزینه‌ای برای آن‌ها به دنبال خواهد داشت و یا این که باید بالاخره با روسیه به توافقی دست یابند که این مسیر نیز همچنان مه آلود است.

جمع بندی

از همان ابتدا ترامپ نشان داد به دنبال یک دستاورد مهم در سیاست خارجی خود است. از این رو مسئله‌ای همچون اوکراین مورد توجه جدی مقامات آمریکا قرار گرفت. در ابتدا نیز به سرعت پیشرفت‌هایی مشاهده شد اما به سرعت مشخص شد آمریکا در یک بن‌بست دیپلماتیک با روسیه و اوکراین گیر افتاده است. بدین ترتیب واشنگتن تصمیم به کاهش تعهدات خود در اوکراین کرد و کماکان به این مسیر ادامه می‌دهد. تجربه اوکراین نشان داده است که دولت ترامپ به شدت به دنبال دستیابی به یک دستاورد است از این رو می‌توان انتظار داشت در تعاملات خاورمیانه و یا چین سعی بر تعجیل در فرایندها داشته باشد. از این رو ایران بایستی در هرگونه تعامل با آمریکا در بازی سرعت آمریکا قرار نگرفته و از نیاز آمریکا به یک دستاورد بهره لازم را برده و امتیازات حداکثری را مطالبه کند.