بازگشت گام‌به‌گام به برجام یعنی سلب امکان راستی‌آزمایی
4 اردیبهشت 1400
مقدمه
جلسه‌ی کمیسیون مشترک برجام در قالب مذاکرات وین، در هفته‌های اخیر با حضور نمایندگان ایران و کشورهای ۱+۴ و البته با حضور نماینده‌ی آمریکا در وین، برگزار شده است. طبق گمانه‌سازی‌های رسانه‌ای و کارشناسی[1]، بررسی ابعاد طرح «بازگشت گام‌به‌گام» ایران و آمریکا به برجام، تاکنون محتمل‌ترین سناریوی طراحی‌شده برای این جلسات بوده است.
«ند پرایس» سخنگوی وزارت خارجه‌ی آمریکا و برخی دیگر از مسئولین آمریکایی بارها روی عباراتی چون «تعهد در برابر تعهد» و «پایبندی متقابل»، که به‌نوعی همان طرح گام‌به‌گام است، تأکید کرده‌اند.
نیز در نشست خبری شامگاه دوشنبه ۱۶ فروردین گفت:
«هدف ما از این گفت‌وگوها، فراهم کردن مقدمات برای پایبندی متقابل است. فرمول‌بندی اولیه هنوز هم صادق است که عبارت است از رفع محدود تحریم‌های هسته‌ای در ازای وضع محدودیت‌های دائمی و قابل راستی‌آزمایی علیه برنامه هسته‌ای ایران.»[2]
از سوی دیگر، عباس عراقچی و محدجواد ظریف، تاکنون هرگونه گفت‌وگوی مستقیم یا غیرمستقیم با طرف آمریکایی در وین و همچنین پذیرش هرگونه طرح گام‌به‌گام برای بازگشت به برجام را با قاطعیت منتفی دانسته‌اند.
هدف آمریکا از پرسه‌زنی در وین
هدف آمریکا از طراحی چنین رویدادهایی با واسطه‌گری اروپایی‌ها، صرفاً کشاندن ایران پای میز مذاکره و «نشستن پشت یک میز مشترک» است و بس. اخیراً «رابرت مالی» رئیس میز ایران در وزارت خارجه‌ی آمریکا در مصاحبه با بی.بی.سی گفت:
«مهم این است که دوطرف بتوانند بایک‌دیگر مستقیم و دور یک میز صحبت کنند. اگر ایران نمی‌تواند این کار را انجام دهد، می‌توان این کار را از طریق شخص ثالث انجام داد.»[3]
پذیرش حضور مستقیم یا غیرمستقیم آمریکا به هر شکل در جلسه‌ای که منتسب به برجام باشد، از سوی ایران، به معنی پذیرش آمریکا به‌عنوان عضوی از برجام و پذیرش شرایط فعلی به‌عنوان «نقطه‌ی صفر» و امتیازدهی رایگان به آمریکا و ورود به شرایطی به‌مراتب بدتر از وضعیت کنونی برای ایران خواهد بود.
بازگشت گام‌به‌گام به برجام یعنی سلب امکان راستی‌آزمایی
«لغو تمامی تحریم‌ها و راستی‌آزمایی آن توسط ایران»، سیاست قطعی نظام در قبال مسأله‌ی برجام است. پذیرش هرگونه طرح گام‌به‌گام توسط ایران، علاوه بر آسیب مذکور، نقض آشکار هر دو عنصر این سیاست قطعی، یعنی لغو یک‌باره‌ی تحریم‌ها و راستی‌آزمایی آن توسط ایران به حساب می‌آید.
اساساً تفاوت جنس تعهدات ایران و آمریکا در برجام، این امکان را در اختیار آمریکا قرار داده است تا اجرای کامل تعهدات ایران (پذیرش محدودیت‌های هسته‌ای) را به‌شکلی روشن و قطعی راستی‌آزمایی کند؛ در مقابل اما سنجش صحت و صداقت آمریکا در اجرای تعهدات خود (لغو تحریم‌ها)، امری اگر نگوییم مبهم، اما بسیار پیچیده و البته زمان‌بر است.
با این اوصاف، بیم این می‌رود که آمریکا با طراحی نقشه‌هایی نظیر حضور غیرمستقیم در مذاکرات ایران و ۱+۴ و جلو انداختن اروپایی‌ها برای پیشبرد اهداف خود، امتیازات چانه‌زنی و برگ‌های برنده‌ای که اکنون در اختیار ایران است را سلب کنند و با تغییر زمین بازی، بار دیگر گذر زمان را (که اکنون به نفع ایران است)، به عاملی مثبت به نفع آمریکا تبدیل کنند.
منابع ________________________________________________________________________________________________________________
[1] نش‍ریه‌ی «پالتیکو» نهم فروردین‌ماه ۱۳۹۹ (۲۹ مارس ۲۰۲۱) در گزارشی به قلم «نهال طوسی» مدعی شد دولت «جو بایدن» برای شکستن بن‌بست هسته‌ای، پیش‌نهاد جدیدی به ایران ارایه خواهد کرد. آمریکا در این پیش‌نهاد از ایران می‌خواهد که برخی از فعالیت‌های هسته‌ای مانند کار روی دست‌گاه‌های غنی‌ساز (سانتریفیوژ) پیشرفته و غنی‌سازی ۲۰ درصدی اورانیوم را متوقف کند و در ازای آن بخشی از تحریم‌های اقتصادی آمریکا برداشته خواهد شد.
[2] گزارشی از نشست خبری شامگاه دوشنبه‌ی وزارت خارجه‌ی آمریکا
https://www.farsnews.ir/news/14000116000997
[3] مصاحبه‌ی رابرت مالی با خبرگزاری بی.بی.سی در تاریخ ۲۸ اسفند ۱۳۹۹
https://www.bbc.com/persian/iran-56434262
