مقدمه
دو تاریخ در سال ۲۰۲۲ از منظر ژئوپلتیک مهم بودند: جنگ روسیه و اوکراین، کنترلهای صادراتی ۷ اکتبر آمریکا علیه چین.
در ۷ اکتبر ۲۰۲۲، دولت ایالات متحده مجموعه‌ای جدید از مقررات کنترل صادراتی را وضع کرد که هوش مصنوعی(AI) و صنایع نیمه‌هادی چین را هدف قرار می‌داد. این تاریخ آغاز دوره جدیدی در روابط ایالات متحده و چین و سیاست بین‌الملل است.
کنترلهای صادراتی ایالات متحده در 7 اکتبر، در کنار کنترلهای صادراتی مرتبط که توسط ژاپن و هلند در مارس 2023 اتخاذ شد، جاه طلبی‌های چین را تقریباً در همه بخش‌های زنجیره نیمه‌هادی‌ها به چالش می‌کشد. این کنترلهای صادراتی چین را در زمینه طراحی، نرم افزار طراحی، ساخت، مواد، مواد شیمیایی و تجهیزات ساخت هدف قرار می‌دهد.
رویکرد اجرایی و منطق زیربنایی مقررات جدید، بزرگترین تغییر جهت در 25 سال سیاست تجاری و فناوری ایالات متحده در قبال چین بود:
- کنترلهای صادراتی جدید برخلاف کنترلهای قبلی که صادرات فناوری‌های پیشرفته نیمه‌هادی‌ها را برای مصارف نظامی و یا فقط برای برخی کاربران نهایی ممنوع می‌کرد، کل جغرافیای چین را مورد محدودیت قرار داده است.
- کنترلهای صادراتی قبلی به گونه‌ای طراحی شده بودند که فقط سرعت رشد فناوری چین را کند می‌کرد و قصد توقف پیشرفت چین را نداشت. آنها می‌خواستند که فناوری چین چند پله عقب‌تر از آمریکا و متحدانش باشد. اما کنترلهای صادراتی جدید سقفی برای رشد فناوری چین قرار می‌دهد.
- کنترلهای صادراتی جدید به دنبال جلوگیری از دستیابی چین به سطوح عملکرد پیشرفته در فناوری‌های نیمه‌‌هادی‌هاست. در کنترلهای قبلی آمریکا مجبور بود هر چند وقت یکبار سطح کنترلها را تغییر دهد، اما کنترلهای جدید قصد دارد معیارها را ثابت نگه دارد و در واقع می‌خواهد با پیشرفت جهان و عقب ماندن چین شکاف میان فناوری چین و جهان را روزبه روز بیشتر کند.
این گزارش به دنبال بررسی استراتژی‌های چین در این دوره جدید از رقابتهای فناورانه است. و در انجام این کار، از ده ها مصاحبه با مدیران صنعت نیمه‌هادی جهانی، مقامات دولتی ایالات متحده و بین‌المللی، و همچنین تجزیه و تحلیل نشریات قابل توجه دولت چین، بیانیه‌های رهبری، و نظرات کارشناسان چینی استفاده شده است.
چین سالها پیش از اکتبر ۲۰۲۲ خطر را دریافته بود
در ماه‌های اولیه پس از کنترلهای صادراتی آمریکا در ۷ اکتبر، چین واکنش صریحی به آنها نداد. تنها به اقدامات آمریکا در مجامع بین‌المللی اعتراض کرد، و به طور غیر‌رسمی گفت که قصد دارد بودجه‌ای حدودا ۱۴۰ میلیارد دلاری برای صنعت نیمه هادی‌ها اختصاص دهد.
هر چند در دو ماه گذشته، نشانه‌هایی از اقدامات تلافی‌جویانه علیه ایالات متحده – مانند شروع بررسی امنیت سایبری Micron- تغییراتی را در استراتژی کلی نیمه‌رسانای چین نشان می‌دهد. اما سطح عمل آمریکا با سطح واکنش چین فاصله زیادی داشته است.
«واکنش» چین به کنترلهای صادراتی 7 اکتبر از سالها قبل در جریان بوده است. برای رهبری چین، لحظه تعیین کننده در شکل دادن به استراتژی نیمه‌هادی‌ها اکتبر 2022 نبود، بلکه آوریل 2018 بود، زمانی که ایالات متحده کنترلهای شدید صادراتی را علیه ZTE اعمال کرد.
تجربه ZTE پیش از این رهبری چین را بر آن داشت که صنعت نیمه‌رسانا را عمدتاً از نظر امنیت ملی ببیند، نه از نظر اقتصادی. آن زمان آنها به این باور رسیدند که اقدامات شدیدتر ایالات متحده در آینده اجتناب ناپذیر است، بنابراین، چین از آن زمان تغییرات زیادی را در استراتژی نیمه رساناهای خود برای ایمن ماندن از کنترلهای آینده آمریکا آغاز کرد.
یک مقام ارشد دولت ایالات متحده به CSIS گفته بود: تلاش‌های چین برای حذف فناوری‌های آمریکایی حتی قبل از ۷ اکتبر، در مقیاس یک تا ده، چین یازده بود.
استراتژی چین پس از تحریم ZTE
- بررسی نقاط آسیب‌پذیری چین نشان می‌داد که «فناوری‌های کلیدی و اصلی چین توسط آمریکا و متحدانش کنترل می‌شوند». چین در فناوری‌های کلیدی و اصلی 35 نقطه انسداد شناسایی کرد که هفت مورد از آنها مستقیماً به صنعت نیمه‌هادی مربوط می‌شد و تقریباً از همه بخش‌های زنجیره را در بر می‌گرفت.
- از سال ۲۰۱۸، تقویت موقعیت چین در فناوری‌های استراتژیک که قبلاً یک هدف بلندمدت سیاست توسعه اقتصادی بود، به یک اولویت فوری امنیت ملی تبدیل شد: کاهش آسیب پذیری چین در برابر فشار اقتصادی ایالات متحده.
- برنامه 5 ساله که در اکتبر ۲۰۲۰تصویب شد، به صراحت بیان کرد، چین خودکفایی فناوری را به یک ستون استراتژیک توسعه ملی تبدیل خواهد کرد. و صنعت نیمه هادی را به عنوان اولویت اصلی فناوری اعلام کرد.
- به لحاظ عملی پس از تجربه ZTE، حمایت گسترده دولتی چین از نیمهرساناها افزایش یافت. مهم‌تر از آن، اولویت یارانه‌ها به سمت رشد ظرفیت نیمه‌رسانای داخلی و کاهش وابستگی به فناوری خارجی، به‌ویژه ایالات متحده، تغییر یافت.
- در بخش خصوصی، شرکتهای فناوری چینی – با حمایت مالی فوق‌العاده دولت – شروع به انباشت تراشهها و تجهیزات ساخت تراشه کردند و به‌عنوان پوششی در برابر محدودیتهای احتمالی آینده، بیش از تقاضای فعلی خرید کردند.
در بخش عمومی، دولت چین به تلاش‌های قبلی خود برای یارانه دادن به رشد بخش نیمه‌رساناهای چینی ادامه داد. صندوق ملی صنعت مدار مجتمع 21 میلیارد دلاری که دولت چین در سال 2014 راه اندازی کرده بود، در سال 2019 با 35 میلیارد دلار اضافی تمدید شد. علاوه بر آن، دولت‌های محلی 15 صندوق سرمایه‌گذاری نیمه‌هادی به ارزش 25 میلیارد دلار اضافی تأسیس کردند. چین همچنین دیگر ابزارهای حمایتی از جمله کمک‌های‌مالی دولتی، معافیت‌های مالیاتی، سرمایه‌گذاری‌های سهام و وام‌های کم بهره را افزایش داد. انجمن صنایع نیمه‌هادی ایالات متحده در سال 2021 تخمین زد که ارزش این یارانه‌های مستقیم و غیرمستقیم بیش از 50 میلیارد دلار است.
دولت چین به جای دنبال کردن سودآورترین فرصت‌های بازار، حمایت دولتی را به سمت حذف وابستگی‌های نقطه خفه در زنجیره ارزش نیمه هادی چین هدایت کرد.
نکات بالا نشان می‌دهد که رهبری امنیت ملی چین سالها پیش از اکتبر ۲۰۲۲ بر مشکل وابستگی به فناوری آمریکا توجه داشته‌اند. آنها می‌دانستند که حتی قوی‌ترین شرکتهای فناوری آنها می‌توانند به سرعت و قاطعانه توسط یک دولت ایالات متحده که مایل به سوء استفاده از نقاط قوت آمریکا علیه چین هستند خفه شوند. بنابراین، زمانی که دولت بایدن سیاست کنترل صادرات را در 7 اکتبر 2022 آغاز کرد، بسیاری از ستون‌های استراتژیک کلیدی واکنش چین در حال انجام بودند.
اهداف استراتژیک چین در پی کنترلهای صادراتی 7 اکتبر
- ممانعت از قرار گرفتن چین در معرض فشار اقتصادی بیشتر: چین در سال 2020 بیش از 350 میلیارد دلار نیمه هادی وارد کرد که از نظر دلاری بیشتر از واردات نفت چین بود. اگر آمریکا بخواهد دسترسی چین را به به تمام تراشه های خارجی و فناوری تراشه محدود کند، از نظر اقتصادی برای چین ویران کننده خواهد بود.
- ایجاد بازدارندگی در برابر فشارهای آینده اقتصادی آمریکا و متحدانش: چین در حال انتقام گیری است و به انتقام گیری ادامه خواهد داد. اما نباید هدف و وسیله را با هم اشتباه بگیریم. هدف استراتژیک مرکزی چین در مورد هوش مصنوعی و نیمه‌هادی‌ها مجازات ایالات متحده نیست، بلکه به دست آوردن و حفظ مزایای استراتژیک فناوری‌ها است. هدف تلافی‌جویانه چین جلوگیری از اقدام آینده ایالات متحده و متحدانش است نه امتیاز گرفتن از آنها.
- افزایش وابستگی خارجی به چین:
- در حال حاضر بزرگترین منبع وابستگی جهانی به چین در صنعت نیمه هادی، مشتری است. چین بین ۲۵ تا ۳۵درصد تقاضای جهانی تراشهها را به خود اختصاص می‌دهد. و بیش از ۲۵درصد تقاضا برای تجهیزات ساخت تراشهها در سال ۲۰۲۱ را داشت. چین در بازارهای دیگر ثابت کرده است که مایل است میزان دسترسی به مشتریان خود را به عنوان یک اهرم سیاست خارجی استفاده کند.
- چین به دنبال تقویت قدرت قهری در سمت عرضه هم است. شی در آوریل 2020 گفت: «ما باید وابستگی زنجیره‌های تولید بین‌المللی به چین را تشدید کنیم و اقدامات متقابل قدرتمند و قابلیت‌های بازدارنده مبتنی بر قطع مصنوعی عرضه به خارجی‌ها را شکل دهیم».
- اکنون چین نزدیک به ۹درصد تراشه‌های جهان را تامین می‌کند. هر چند این تقاضا مرتبط با تراشه‌های بالغ(نسل‌های قدیمی‌تر) است. اما تقاضا برای آنها همچنان در حال افزایش است. چین همچنین بزرگترین سرمایه‌گذار در این حوزه است. اگر چین در ایجاد موقعیت مسلط در تراشه‌های قدیمی موفق شود، می‌تواند به چین قدرت اجباری واقعی در بخش‌های کلیدی بازار مانند تراشه‌های خودرو بدهد.
- در کوتاه مدت مهمترین منبع برای قدرت اجبار چین تسلط این کشور بر استخراج فلزات خاکی کمیاب و به ویژه ظرفیت پالایش است که به ترتیب بیش از 60 و 80 درصد از ظرفیت جهانی را کنترل می‌کند.
- تفاوت مهمی بین تسلط چین بر خاک‌های کمیاب و تسلط ایالات متحده بر نیمه‌هادی‌ها وجود دارد. چین در زمینه نیمه‌هادی‌ها آسیب‌پذیر است زیرا فاقد فناوری و مسیری معتبر برای دستیابی به آن است. ایالات متحده و متحدانش تنها به این دلیل در مورد فلزات خاکی کمیاب آسیب پذیر هستند که اراده سیاسی کافی برای رسیدگی به این مشکل از خود نشان نداده‌اند.
- به دست آوردن مزایای اقتصادی و امنیتی هوش مصنوعی
تاکتیک های چین برای پاسخ به چالش کنترلهای صادراتی ۷ اکتبر
چین ترکیبی از تاکتیک‌های جدید و تلاش مضاعف بر روی تاکتیک‌های قدیمی را اتخاذ کرده است:
- فرار از کنترلهای جدید و ادامه دسترسی به فناوری خارجی؛
- قاچاق تجهیزات: از میان چهار دسته عمده صادراتی که تحت کنترلهای 7 اکتبر قرار دارند، اعمال محدودیت بر روی صادرات تجهیزات ساخت تراشهها از باقی از نظر اجرایی آسانتر است. این تجهیزات بزرگ، بسیار گران هستند و نیاز به پشتیبانی گسترده پس از فروش دارند. همه اینها ویژگی‌هایی هستند که اجرای کنترل های صادراتی را آسانتر می‌کنند.
- تراشه‌های هوش مصنوعی کوچک، سبک وزن هستند و ممکن است نیازی به پشتیبانی پس از فروش نداشته باشند. این آنها را به یک هدف ایده آل برای قاچاق تبدیل می‌کند.در حال حاضر هیچ مورد تایید شده‌ای از قاچاق تراشه‌های هوش مصنوعی پس از 7 اکتبر گزارش نشده است، اما قاچاق تراشه مدت هاست که در چین یک روش آشنا بوده است. چین با ایجاد شرکتهای پوسته می‌تواند این کار را تسهیل کند.
- دولت ایالات متحده و شرکتهای آمریکایی در حال تلاش برای جمع آوری اطلاعات بیشتری هستند که به آنها امکان می‌دهد، تا راه‌های غیرقانونی شرکتهای چینی را شناسایی کنند. در مقابل چین هم در هفته‌های اخیر سرکوب شرکتهای مشاوره خارجی را آغاز کرده است. این شرکتها از تلاش‌های شرکتی مربوط به شناسایی شرکتهای پوسته و سایر اقدامات برای تبعیت از کنترلها و تحریم‌های صادراتی ایالات متحده حمایت می‌کنند. اقدام چین شناسایی شرکتهای پوسته‌ای و… را سخت‌تر می‌کند.
- ایجاد شرکتهای تابعه چینی در کشورهای دیگر: یک تاکتیک چینی برای اجتناب از کنترلها، دسترسی به ظرفیت محاسباتی از طریق ابر است. از آنجایی که مقررات، مقصد جغرافیایی و نه مالکیت شرکتی را هدف قرار می‌دهد، برای شرکتهای چینی هوش مصنوعی کاملا قانونی است که تراشهها را به شرکتهای تابعه خود در هند وارد کنند و سپس به برنامه‌نویسان چینی در چین اجازه دهند از طریق ابر به ظرفیت محاسباتی دسترسی داشته باشند.
- استفاده از تراشهها با مشخصات آستانه کنترلهای صادراتی: شرکتهای چینی می‌توانند از تراشه‌هایی که با آستانه‌های عملکرد کنترل صادرات مطابقت دارند، استفاده کنند. تراشهها برای رسیدن به آستانه کنترلهای صادراتی نیازمند دو شرط قدرت پردازش و سرعت اتصال بودند. کمی بعد از اعلام کنترلهای صاراتی انویدیا تولیدکننده تراشه‌های پیشرفته هوش مصنوعی مدلهای جایگزین نزدیکی را به سطح آستانه کنترلهای صادراتی معرفی کرد. گفته می‌شود که این تراشهها نسبت به تراشه‌های اصلی کمتر از ده درصد در عملکرد کلی اثر می‌گذارند.
- تلاش برای جدا کردن ایالات متحده از متحدانش
- چهار کشور ایالات متحده، ژاپن، هلند و کره جنوبی مسئول اکثر فروش جهانی تجهیزات نیمه‌هادی هستند. شرکتهای چینی بعد از اعلام محدودیتهای ۷ اکتبر شروع به خواستگاری از سازندگان تجهیزات در کشورهای دیگر کردند.
- دولت چین همچنین شروع به فشار بر کشورها کرد تا با کنترلهای ایالات متحده همراهی نکنند. در مورد هلند و ژاپن، این فشار حتی در حال حاضر ادامه دارد.از آنجایی که هلند و ژاپن قبلاً برنامه‌هایی برای پیوستن به ایالات متحده در اعمال کنترلهای صادراتی بر تجهیزات پیشرفته تولید نیمهرساناها انجام داده‌اند، مخاطبان واقعی این تهدیدات احتمالاً کره جنوبی، آلمان و اتحادیه اروپا هستند که هنوز به رژیم را کنترل صادرات چندجانبه نپیوسته‌اند و ممکن است شدت اقدامات چین در قبال ژاپن و هلند را در انتخاب خود بسنجید.
- کره جنوبی اکنون مهمترین کشور در این میانه است. هم چین و هم ایالات متحده به طور فعال به دنبال سوق دادن دولت کره جنوبی به سمت خود در مناقشه کنترل صادرات هستند.
- کسب فناوری خارجی از طریق جاسوسی صنعتی و جذب استعدادها
- چین به وضوح در تلاش است تا نقشه‌های ASML و خیلی چیزهای دیگر را بدزدد. مدیر عامل ASML در ماه مارس سال جاری گفت که هر ساله با هزاران حادثه امنیتی مواجه شده‌اند که این شرکت را مجبور کرده هزینه‌های امنیتی‌شان را با درصد «دو رقمی قابل توجهی» برای چندین سال متوالی افزایش دهد.
- احتمالا بزرگترین چالش برای صنعت نیمه‌هادی تایوان باشد. شرکتهای طراحی چینی اغلب مایلند 500 درصد بیشتر از شرکتهای تایوانی به مهندسان تایوانی پرداخت کنند.
- ساختاردهی فعالیت‌ها برای به حداکثر رساندن انتقال دانش خارجی فراتر از جاسوسی و شکار غیرقانونی استعداد است. کارخانه‌های چینی اغلب عملیات تولیدی خود را طوری ساختار می‌دهند که تجهیزات خارجی و تجهیزات ساخت چین را در کنار هم اجرا کنند، که توسط یک گروه از کارگران کار می‌کنند. سپس کارگران کارخانه چینی بازخوردی را به شرکتهای تجهیزات چینی ارائه می‌کنند و به آنها توصیه می‌کنند که چگونه طرح‌های خود را بر اساس تجربه‌شان با سیستم‌های خارجی بهبود بخشند.
- فشار بر شرکتهای چینی برای خرید چینی و حذف تامین کنندگان آمریکایی
- رهبران چین تشخیص داده‌اند که نمی تواند یک شبه یک زنجیره تامین نیمه هادی تمام چینی بسازد، اما آنها به دنبال تقویت همزمان تقاضا و عرضه داخلی با تمرکز بر تراشه‌های قدیمی و تجهیزات ساخت تراشه هستند که به نظر می‌رسد نشان دهنده یک تاکتیک جدید است.
- چین در حال بررسی رویکرد مورد حمایت لو فنگ، استاد دانشکده دولتی دانشگاه پکن است. او استدلال می‌کند که چین باید استراتژی «تولید کاملاً مستقل» را در دو مرحله دنبال کند. اولین گام «آمریکایی‌زدایی خطوط تولید» است، مرحله دوم «تعویض کلیه تجهیزات و مواد خارجی با تجهیزات و مواد ساخت داخل» است. او استدلال می‌کند که کلید این استراتژی، دنبال کردن فناوری‌های فردی – دنبال کردن سیاست‌های صنعتی قبلی چین – نیست، بلکه باید بین بازیگران چینی در تمام بخش‌های زنجیره پیوند برقرار کرد.
- مهمترین دلیلی که شرکتهای ساخت تجهیزات چینی نتوانسته‌اند در بازار چین رشد کنند احتمالا حضور رقبای خارجی آنها بوده است. به طور خلاصه ارائه دهندگان تجهیزات چینی نمی توانند یاد بگیرند که چگونه محصولات خوب تولید کنند تا زمانی که تجربه عملیاتی زیادی در بازار نداشته باشند، و نمی‌توانند تجربه عملیاتی قابل توجهی کسب کنند زیرا تعداد کمی از مصرف‌کنندگان علاقه‌مند به خرید محصولات غیرجذاب آنها هستند. رهبران چین یک راه حل ترجیحی برای شکستن این چرخه معیوب دارند: فشار بر کارخانه های چینی برای خرید تجهیزات چینی.هرچند کنترلهای صادراتی جدید به طور خودکار بسیاری از رقبای خارجی را از بازار چین خارج می‌کند و فرصت را برای شرکتهای سازنده تجهیزات ساخت تراشه چینی فراهم می‌کند.
- فشار دولت چین برای «خرید چینی» فراتر از تجهیزات شامل خود تراشهها هم هست. دولت چین کمپینی را برای تحت فشار قرار دادن خودروسازان چینی برای افزایش چشمگیر خرید تراشه‌های ساخت چین راه اندازی کرده است. علی‌رغم اینکه بسیاری از تراشه‌های خودرو در گره‌های قدیمی ساخته می‌شوند، در حال حاضر تنها 5 درصد از تراشه‌های موجود در خودروهای چینی در چین ساخته می‌شوند.
- انتقام از ایالات متحده و متحدانش: چین به وضوح احساس می‌کند که نیاز به ارسال سیگنال مهم‌تری برای جلوگیری از اقدامات بیشتر ایالات متحده یا متحدان دارد. چین در دو حوزه از آمریکا و متحدانش در حال انتقام گرفتن است.
اولاً، چین از رژیم اجرایی ضد تراست خود به‌عنوان سدی بر روی تمامی ادغام‌ها و ادغام‌هایی که شرکتهای صنعت نیمه‌رساناهای ایالات متحده را شامل می‌شوند، استفاده می‌کند. دوم، چین در حال بررسی امنیت سایبری Micron، بزرگترین سازنده تراشه های حافظه ایالات متحده است.
اگر Micron در بررسی امنیت سایبری خود شکست بخورد، ممکن است به طور کامل از بازار حافظه چین خارج شود و بالقوه ضرر 3.3 میلیارد دلاری در فروش سالانه را به همراه داشته باشد.علاوه بر سازگاری کامل این حذف با رویکرد «آمریکایی‌زدایی»، حذف میکرون می‌تواند به نفع رقبای کره جنوبی این شرکت، سامسونگ و SK Hynix باشد. ممکن است چین از این موضوع به عنوان یک هویج دیپلماتیک بالقوه برای کره جنوبی استفاده کند تا به رژیم کنترل صادرات ایالات متحده ملحق نشود.
این امکان وجود دارد که چین در نهایت اقدامات تلافی جویانه را به مناطق دیگری مانند صادرات فلزات کمیاب خاکی گسترش دهد. با این حال، تا کنون، به نظر می رسد چین محاسبه کرده است که چنین اقداماتی بیش از آنکه مفید باشد، ضرر خواهد داشت.
نتیجه
- اکتبر نقطه عطفی در تاریخ روابط ایالات متحده و چین بود، چین و جامعه بین‌المللی در پی انطباق و سازماندهی مجدد خود با این محیط تغییر یافته هستند. شاید چین تغییرات کمی نسبت به برخی انتظارات داشته است. اما این به عنوان شاهدی است مبنی بر اینکه محاسبات دولت بایدن در اجرای سیاست جدید به طور کلی درست بوده است.
- ضعیف‌ترین حلقه در سیاست جدید، دستیابی به هدف اصلی اعلام شده آن است: کاهش بهره‌مندی نظامی چین از فناوری هوش مصنوعی. این امر مستلزم تقویت ظرفیت اجرای کنترل صادرات چندجانبه برای جلوگیری از قاچاق تراشه، و همچنین ابزاری برای مقابله با توانایی چین برای دسترسی به منابع محاسباتی هوش مصنوعی مورد نیاز از طریق ابر و با خرید تراشه‌های هوش مصنوعی پیشرفته کافی است که با آستانه عملکرد 7 اکتبر مطابقت دارند.
منابع____________________________________________________________________________________________________
[1] «China’s New Strategy for Waging the Microchip Tech War»
https://www.csis.org/analysis/chinas-new-strategy-waging-microchip-tech-war
مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی (CSIS)
