به‌روز‌رسانی قانون کنترل‌های صادراتی تراشه‌ آمریکا

مقدمه

بالاترین سطوح رهبری در ایالات متحده و چین معتقدند که رهبری در فناوری هوش مصنوعی برای آینده قدرت نظامی و اقتصادی جهانی بسیار مهم است.[1] لذا این حوزه به یکی از مهمترین عرصه‌های رقابت و تنش میان چین و آمریکا تبدیل شده است. آمریکا تلاش می‌کند تا با تمام قوا برتری خود را در این فناوری حفظ کرده و چین را عقب براند. در این مسیر از سال ۲۰۲۲ تلاش‌های قانونی گسترده‌ای را تحت عنوان قانون تراشه‌ها برای افزایش سرمایه‌گذاری در داخل آمریکا و محدود کردن چین انجام داده است که در این گزارش به آن پرداخته شده است.

در ۱۷ اکتبر۲۰۲۳، دفتر صنعت و امنیت وزارت بازرگانی ایالات متحده (BIS) قوانین اکتبر ۲۰۲۲ در مورد محدودیت‌های صادراتی در حوزه تراشه‌ها به چین را به‌روز‌رسانی کرد. قوانین اکتبر ۲۰۲۲ در تلاش بودند تا اولا مانع از دسترسی چین به تراشه‌های پیشرفته برای توسعه هوش مصنوعی شوند. ثانیا مانع از آن شوند که چین بتواند این تراشه‌ها را در داخل تولید کند. این به‌روز‌رسانی‌ها تلاشی برای بستن برخی شکاف‌ها و حفره‌هایی بود که کارایی قوانین سال ۲۰۲۲ را تضعیف می‌کرد و چین می‌توانست به وسیله این حفره‌ها محدودیت‌های صادراتی آمریکا را دور بزند. دولت بایدن با اصلاح و گسترش قوانین کنترل صادرات گام‌های بیشتری برای محدود کردن دسترسی چین به فناوری‌های محاسباتی و هوش مصنوعی پیشرفته برداشته است.

پیشینه

در 7 اکتبر 2022، دفتر صنعت و امنیت وزارت بازرگانی ایالات متحده(BIS) مجموعه‌ای گسترده از کنترل‌های صادرات در حوزه محاسبات پیشرفته و اقلام تولید نیمه‌هادی به چین و همچنین معاملات مربوط به استفاده نهایی ابررایانه‌ها در چین اعمال کرد.[2] گفته می‌شود این کنترل‌ها با هدف پرداختن به نگرانی‌های امنیت ملی و سیاست خارجی ایالات متحده مرتبط با اهداف استراتژیک و نظامی چین، «توانایی چین برای دستیابی به تراشه‌های محاسباتی پیشرفته، توسعه و نگهداری ابررایانه‌ها، و ساخت نیمه‌رساناهای پیشرفته» را محدود می‌کنند.

قوانین اکتبر ۲۰۲۲ بسیار فراتر از محدودیت‌هایی بود که در زمان ترامپ بر شرکت‌های فعال در این حوزه مانند هواووی و … ایجاد شده بود. این محدودیت‌ها دو هدف را دنبال می‌کردند:

1. کاهش و محدود کردن سرعت پیشرفت تکنولوژی چین
2. کاهش توان تولید چین به زیر تراشه‌های ۱۴ نانومتری

این سیاست همچنین فراتر از فهرست‌بندی‌های شرکت‌ها بود و بعضا محدودیت‌های کلی را برای تمام چین اعمال می‌کرد.

چهار عنصر به هم پیوسته در سیاست‌های اکتبر ۲۰۲۲  وجود دارد که بخش‌های مختلف زنجیره ارزش تراشه‌ها را هدف قرار می‌دهد. به طور خلاصه، (۱) صنعت هوش مصنوعی چین را با بستن‌راه‌های دسترسی به تراشه‌های هوش مصنوعی سطح بالا خفه می‌کند. (۲) با جلوگیری از دسترسی چین به نرم افزار طراحی تراشه ساخت ایالات متحده، چین را از طراحی تراشه‌های هوش مصنوعی در داخل کشور منع کند. (۳) با قطع دسترسی به تجهیزات تولید نیمه هادی ساخت ایالات متحده، از تولید تراشه‌های پیشرفته توسط چین جلوگیری کند. و (۴) با قطع دسترسی به قطعات ساخت ایالات متحده، چین را از تولید داخلی تجهیزات تولید نیمه‌هادی منع می‌کند.[3]

درک همزمان محدودیت‌های فوق نشان می‌داد که دولت بایدن تنها به دنبال محدود کردن چین در حوزه نظامی نبود و تلاش می‌کرد تا به طور کلی صنعت تراشه‌های مرتبط با هوش مصنوعی چین را از بین ببرد و مانع از رشد چین در این حوزه شود.

دولت بایدن در کنترل‌های صادراتی این حوزه صلاحیت فرامرزی قضایی را اعمال کرد و مانع از صادرات تجهیزاتی می‌شد که در خارج از آمریکا با تجهزات و اقلام آمریکایی ساخته شده اند. علاوه بر این در یک سال گذشته به طور گسترده تلاش کرده است تا شرکای بین المللی خود مخصوصا ژاپن، هلند، کره جنوبی، تایوان را در اعمال این محدویت‌ها با خود همراه کند.

در عمل چه اتفاقی افتاد؟

محدودیت‌های اکتبر ۲۰۲۲ در عمل تلاش‌ها و سرمایه‌گذاری‌های چین برای دستیابی به فناوری‌های پیشرفته در عرصه‌تراشه‌ها و هوش مصنوعی را افزایش داد.

آمریکا معتقد است چین در یک سال گذشته تلاش کرده است تا تحریم‌های آمریکا را از طریق ابزارهایی شامل شرکت‌های پوششی، قاچاق و استفاده‌های خلاقانه از ماشین‌های قدیمی برای تولید تراشه‌های پیشرفته دور بزند. کارشناسان و تحلیل‌گران می‌گویند ممکن است تحریم‌های آمریکایی سرعت رشد چین را کند کرده باشد و هزینه‌های دسترسی به هدف را برای چین بیشتر کرده باشد اما نتوانسته است جلوی رشد چین را بگیرد.

رونمایی هواووی از گوشی Mate 60 Pro با قابلیت اتصال 5G که با تراشه‌های بومی چینی ساخته شده بود، برای آمریکا ناخوشایند بود. جینا ریموندو، وزیر بازرگانی، پیشرفت هواووی را «ناراحت کننده» توصیف کرد.

بسیاری معتقد بودند که یکی از دلایلی که هواووی توانست در گوشی‌های هوشمند خود پیشرفت کند، ماهیت کنترل‌های صادراتی آمریکا بوده است. لذا آمریکا تلاش کرد تا شکاف‌هایی را که ممکن است چین بتواند از طریق آن‌ها محدودیت‌های آمریکا را دور بزند شناسایی کند. شواهدی وجود داشت که نشان می‌دهد چین از راه‌های زیر برای دور زدن تحریم‌های آمریکا استفاده کرده است.

• الن گرگوری از CSIS می‌گوید ایجاد شبکه‌ای از شرکت‌های پوششی و شرکت‌های شریک در چین یکی از روش‌های رایج در چین برای دور زدن تحریم‌های مرتبط با شرکتهایی مانند SMIC و یا هواووی است. او می‌گوید:

«شرکت‌های چینی به متخصصان واقعی در راه‌اندازی شرکت‌های پوششی برای فرار از کنترل صادرات آمریکا تبدیل شده‌اند.»[4]

• اگرچه آمریکا برای مهار پیشرفت‌های فناوری چین تلاش کرد تا یک کمپین بین‌المللی تشکیل دهد و متحدان خود مانند ژاپن و هلند را در اعمال تحریم‌ها بر چین همراه کند اما این اقدامات نسبتا دیر انجام شد و شواهدی وجود داشت که چین، در این فاصله همراهی متحدان آمریکا به طور گسترده واردات تراشه‌ها و ابزارهای مرتبط به ساخت و طراحی آن را افزایش داده بود. الن گرگوری می‌گوید:

«در این مدت شرکت‌های چینی اساساً هر چیزی را که می‌توانستند در این دوره خریداری کردند.»

بر اساس تجزیه و تحلیل فایننشال تایمز از داده های گمرک چین[5]، ارزش کل تجهیزات تولید نیمه هادی که چین وارد کرده است، از 2.9 میلیارد دلار در دو ماه ژوئن و ژوئیه 2022 به 5.0 میلیارد دلار در مدت مشابه دو ماه در سال 2023 افزایش یافته است. تجزیه و تحلیل بیشتر نشان داد که بیشتر واردات از هلند و ژاپن بوده است.

کنترل‌های صادراتی ژاپن در اواخر ژوئیه 2023  و کنترل‌های صادراتی هلند در سپتامبر اعمال شد و شرکت‌های هلندی اجازه داشتند تحویل کالاهای صادراتی دارای مجوز قبلی را به چین کامل کنند، حتی اگر این تحویل‌ها پس از سپتامبر 2023 اتفاق بیفتد. داده های گمرک چین که توسط فایننشال تایمز تجزیه و تحلیل شده است شامل تجهیزات ساخت کامل و یکپارچه می‌شود، و شامل قطعات، قطعات یدکی و مواد نمی‌شود. یکی از منابع صنعتی به CSIS گفت که به همین دلیل، داده‌های گمرک به میزان قابل توجهی میزان جابجایی فناوری ایالات متحده توسط تامین کنندگان خارجی را کمتر نشان می‌دهد. این خرید‌ها کمک کرد که بخش تراشه چین از شدیدترین تأثیرات کنترل صادرات، حداقل در کوتاه مدت، محافظت شود.

• آمریکا و هلند تنها ماشین آلات ساخت تراشه‌های پیشرفته(به طور خاص تجهیزات لیتوگرافی فرابنفش شدید (EUV) ) را به چین محدود کرده بودند. اما می‌توان از ماشین‌های نسل قدیمی‌تر هم برای ساخت تراشه‌های پیشرفته استفاده کرد. این در حالی است که بسیار دشوار است که بتوان یک تخصیص شفاف زد که کدام ماشین می تواند چه کاری انجام دهد. تفاوت‌ها اغلب در این هستند که ماشین‌ آلات پیشرفته دقیق‌تر و یکنواخت‌تر کار را انجام می‌دهند، و توان عملیاتی یا کارایی آن بالاتر است. به عنوان نمونه TSMC  غول تولید نیمه هادی تایوانی تا سال ۲۰۱۸ بدون استفاده از فناوری EUV به تولید انبوه تراشه‌های ۷ نانومتری دست یافت. استفاده از EUV صرفا مزایایی در قابلیت اطمینان تولید، سرعت، مقیاس و در نتیجه رقابت اقتصادی به همراه دارد. کارشناسان می‌گویند که چین احتمالا تراشه‌های 7 نانومتری جدید خود را با همین ابزارهای قدیمی توانسته است بسازد.
• اتصال تراشه‌های اضافی به بردهای مدار چاپی و یا ارسال قطعات به همراه ضایعات به چین و بعد جدا کردن آن‌ها در مقصد یکی دیگر از روش‌هایی است که گفته می‌شود چین برای وارد کردن تراشه‌ها و تجهیزات خود استفاده می‌کند.
• اتفاق مهم دیگری که در این میان رخ داد این بود که پس از معرفی قوانین سال گذشته، شرکت‌های آمریکایی برای آنکه بتوانند بازار بزرگ چین را حفظ کنند تلاش کردند تا ضمن تطبیق با محدویت‌های اعلامی نیازهای چینی‌ها را هم تامین کنند. به طور مثال، انویدیا نسخه‌های جدیدی از پردازنده‌های گرافیکی رده بالای H100 و A100 خود را تحت عنوان A800 و H800 به‌طور خاص برای مشتریان چینی طراحی کرد. این تراشه‌های جدید در حالی که با محدودیت‌های ۷ اکتبر مطابقت دارد، اما همچنان قادر به انجام وظایف پیچیده هوش مصنوعی هستند. شرکت‌های فناوری چینی در بحبوحه نگرانی از تشدید محدودیت‌ها توسط ایالات متحده، مقدار زیادی از این پردازنده‌های گرافیکی H800 و A800 که برای هوش مصنوعی حیاتی هستند، خریدند.
• استفاده از کشورهای واسطه برای تجارت تراشه و تجهیزات مرتبط با آن‌ها یکی دیگر از شیوه‌هایی است که گفته می‌شود چین برای دور زدن تحریم‌های آمریکا از آن‌ها استفاده می‌کند. به عنوان مثالCSIS در گزارشی اشاره می‌کند که کشورهایی مانند قرقیزستان علیرغم واردات و صادرات نسبتاً محدود تراشه در سال‌های گذشته، در سال اخیر رشد غیرعادی در تجارت تراشه نشان داده است. گفته می‌شود قرقیزستان این تجهیزات را مجدد به چین و روسیه که تحت تحریم‌های آمریکا هستند صادر می‌کنند.[6]

کنترلهای صادراتی جدید چه می‌کنند؟

در ۱۷ اکتبر ۲۰۲۳،BIS  سه قانون را منتشر کرد که کنترل‌های منتشر شده در 7 اکتبر 2022 را به‌روزرسانی می‌کرد. این قوانین شامل سه دسته قوانین اصلی می‌شوند.

the Advanced Computing/Supercomputing Interim Final Rule (AC/S IFR)

به روز رسانی قوانین مرتبط با کنترل‌های صادراتی برخی اقلام تولیدی محاسبات پیشرفته و نیمه‌رسانا‌ها، و استفاده نهایی ابررایانه و نیمه هادی‌ها. این به‌روز‌رسانی شامل دو عنصر اصلی می‌باشد.

1. آستانه‌های جدیدی را برای تحت پوشش محدودیت‌ها قرار گرفتن تراشه‌ها تعیین می‌کند. در اینجا پارامتر «چگالی عملکرد» (performance density) جایگزین پارامتر «سرعت اتصال»(ing interconnect speed) (سرعتی که تراشه‌ها می‌توانند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند) می‌شود. تخطی کردن از کارایی تعیین شده موجب ممنوعیت صادرات می شود. دفتر صنعت و امنیت وزارت بازرگانی ایالات متحده اشاره کرد که کنترل‌های اولیه به چین اجازه دسترسی به تراشه‌هایی را می‌داد که می‌توانستند مدل هوش مصنوعی را بسیار شبیه به لبه‌های پیشرفته ارائه دهند. لذا در به روز رسانی‌جدید کنترل‌ها بر اساس دو معیار به نام عملکرد پردازش کل یا TPP و چگالی عملکرد سنجیده می‌شوند. دولت همچنین یک «منطقه خاکستری» را برای تراشه‌هایی که خارج از این آستانه فنی قرار می‌گیرند، اما با هدف اصلی قانون مغایرت دارند، در نظر گرفته است که صادر کنندگان باید صادرات محصولات در این آستانه را اطلاع رسانی کنند. هدف این امر تا حد زیادی جلوگیری از تکثیر تراشه‌هایی به سبک A800 و H800 شرکتNvidia است که شرکت آن‌ها را برای مطابقت با قوانین طراحی کرده بود.

تحت این قانون، در حالی که اکثر تراشه‌های اقلام مصرفی، مانند وسایل نقلیه یا تلفن‌های همراه، تحت «فرض تأیید» مجاز خواهند بود، سایر تراشه‌ها ممکن است به اطلاع قبلی نیاز داشته باشند و ممکن است مشمول محدودیت‌های صدور مجوز شوند. این بدون شک تعداد بسیار بیشتری از تراشه‌ها را جذب می کند، اگرچه تعداد شرکت‌های تحت تأثیر کم است.

2. این دسته هم شامل یک به‌روز‌رسانی قابل توجه برای مبارزه با تلاش‌های دور‌زدن تحریم‌ها است. یکی از اهداف این بخش آن است که مانع از دستیابی چین به تراشه‌های محدود شده از طریق شرکتهای تابعه شوند. بر اساس قوانین به روز شده، صادرات تراشه به شرکت‌هایی که مقر آن‌ها در چین، ماکائو و کشورهایی که ایالات متحده با آن‌ها تحریم تسلیحاتی دارند محدود می‌شود. تأثیر این به‌روزرسانی این است که ۴۳ کشور دیگر که شامل نام‌گذاری‌های کشورهای D1، D4 و D5 هستند، اکنون مشمول الزامات مجوز گسترده خواهند شد.[7]

دسته D1 شامل کشورهای دارای خطرات امنیت ملی می‌شود، D4 لیست کشورهای تحریم موشکی را پوشش می‌دهد وD5 لیست کشورهای تحریم تسلیحاتی است. به طور کلی، این به‌روزرسانی نشان‌دهنده یک گسترش جغرافیایی قابل توجه است، اما در مجموع، مجموعه‌ی به‌روز شده کشورها شامل کشورهایی است که ریسک حمل و نقل بالایی دارند و ممکن است تراشه‌های وارداتی از آمریکا را به چین و یا دیگر کشورهای تحت تحریم آمریکا صادر کنند.

قانون دوم به تجهیزات تولید نیمه هادی (SME) مربوط می‌شود.[8]

این قانون چندین مورد از تجهیزات جدید را به لیست تجهیزات کنترل شده اضافه می‌کند که بیشتر آن‌ها برای ساخت تراشه‌های منطقی زیر آستانه ۱۶ نانومتری استفاده می‌شوند. افزودنی‌ها شامل تجهیزات مورد استفاده در پردازش شیمیایی مرطوب، اچینگ خشک، و انواع مختلف رسوب‌گذاری و غیره است. بخشی از این موارد اضافه شده حد محدودیت‌های آمریکا را به محددیت‌های هلند و ژاپن می‌رساند. به اضافه آنکه آمریکا در محدودیت‌های جدید، محدودیت‌هایی را اضافه کرده است که فراتر از محدودیت‌های ژاپن و هلند است.  مثلا در برخی تجهیزات لیتوگرافی اشعه ماوراء بنفش عمیق (DUV)، قوانین به‌روز شده ایالات متحده از آستانه محدودیت‌های هلند فراتر می‌رود، که به طور بالقوه آغاز کننده دور تازه‌ای از گفتگوهای دیپلماتیک بین آمریکا و متحدانش خواهد شد.

محددویت‌های تجهیزاتی جدید همچنین دامنه جعرافیایی محدویت‌های را هم گسترش می دهد. محدودیت‌های جدید SME شامل محدودیت‌های صدور مجوز برای چین، ماکائو و کشورهایی است که ایالات متحده با آن‌ها تحریم تسلیحاتی دارد. قانون SME فقط برای کشورهای فهرست شده D5 اعمال می‌شود که نشان دهنده گسترش جغرافیایی ۲۲ کشور است. قانون SME همچنین به طور قابل توجهی محدودیت‌ها را بر روی افراد آمریکایی به‌روز می‌کند.

افزایش شرکت‌های موجود در فهرست نهادهای وزارت بازرگانی(ENTITY LIST)

قانون سوم تعداد شرکت‌های موجود در فهرست نهادهای وزارت بازرگانی(ENTITY LIST) را افزایش می‌دهد، که معادل فهرست سیاه شرکت‌ها در ایالات متحده است، که صادرات فناوری خاصی به آن‌ها ممنوع است. [9] قانون جدید ۱۳ موجودیت را به این لیست اضافه می‌کند. این نهادها در توسعه هوش مصنوعی مشارکت دارند.

شرکت‌های خاص فهرست‌شده عبارتند از:

1. Beijing Biren Technology Development Co. Ltd
2. Light Cloud (Hangzhou) Technology Co. Ltd
3. Moore Thread Intelligent Technology (Chengdu) Co. Ltd
4. Superburning Semiconductor (Nanjing) Co. Ltd

فب‌های قراردادی (تولیدکنندگان تراشه که شرکت‌های دیگر را تامین می‌کنند) در خارج از چین و همچنین خارج از ایالات متحده که تراشه‌ها را به طرف‌های فهرست شده ارسال می‌کنند نیز به مجوز نیاز دارند که نشان‌دهنده گسترش فراسرزمینی این قوانین است.[10]

محدودیت‌های بیشتر در آینده به کدام سو خواهند رفت؟

پیش از به‌روز‌رسانی‌های جدید وزارت بازرگانی گمانه‌زنی‌های دیگری هم برای کنترل‌های جدید وجود داشت که به شکاف‌ قابل توجهی اشاره می‌کرد. تحلیلگران امنیت ملی هشدار داده‌اند که شرکت‌های چینی هوش مصنوعی ممکن است با استفاده از سرویس‌های ابری قوانین کنترل صادرات فعلی را دور بزنند. این خدمات به مشتریان این امکان را می‌دهد که بدون خرید تجهیزات پیشرفته (از جمله تراشه) در لیست کنترل، مانند تراشه‌های A100 شرکت فناوری آمریکایی انویدیا، به قابلیت‌های محاسباتی قدرتمندی دست یابند. در واقع آمریکا نگران است که شرکت‌های چینی از طریق «فضای ابری» بدون وارد کردن تراشه‌های پیشرفته بتواند به آموزش هوش‌های مصنوعی پیشرفته بپردازد.

وزارت بازرگانی در اصلاحیه جدید خود به این نگرانی اشاره کرده و گفته است که آن‌ها را ارزیابی می‌کند. اصلاحیه‌های بعدی قانون، احتمالاً از ارائه‌دهندگان خدمات ابری ایالات متحده مانند آمازون و مایکروسافت می‌خواهد تا قبل از ارائه خدمات رایانش ابری که از تراشه‌های هوش مصنوعی پیشرفته برای مشتریان چینی استفاده می‌کنند، از دولت ایالات متحده مجوز بگیرند.[11]

جمع‌بندی

به‌روزرسانی‌های اخیر قانون کنترل تراشه‌ها به ترتیب، وسعت کنترل‌های تجهیزات تولیدی را گسترش می‌دهند، محدودیت‌ها را برای صادرات تراشه‌های پیشرفته اضافه می‌کنند و شرکت‌های جدیدی را در فهرست نهادها (لیست سیاه) قرار می‌دهند. جینا ریموندو، وزیر بازرگانی آمریکا در بیانیه‌ای گفت که این توسعه‌ها اثربخشی کنترل‌های ما را افزایش می‌دهد و مسیرهای فرار از محدودیت‌های ما را بیشتر می‌بندد. به نظر می رسد وزارت بازرگانی با گسترش دامنه جغرافیایی کنترل‌های ایالات متحده و گسترش چشمگیر الزامات مجوز به کشورهای دیگر، در جهت این هدف تلاش می‌کند.

تلاش‌های چین برای رشد فناوری‌ هوش مصنوعی و تراشه‌های خود و تلاش‌هایش برای دور زدن تحریم‌های آمریکایی از یکسو و از سوی دیگر بروزرسانی محدودیت‌های آمریکایی که به نظر می‌رسد دولت آمریکا قصد دارد آن‌ها را مرتبا به روز‌رسانی کند، نشان می‌دهد که تنش میان چین و آمریکا در این حوزه به صورت فزاینده‌ای افزایش پیدا خواهد کرد.

منابع _______________________________________________________________________________

[1] https://www.cnas.org/publications/reports/understanding-chinas-ai-strategy

[2]https://www.bis.doc.gov/index.php/documents/about-bis/newsroom/press-releases/3158-2022-10-07-bis-press-release-advanced-computing-and-semiconductor-manufacturing-controls-final/file

[3] https://www.csis.org/analysis/choking-chinas-access-future-ai

[4]https://www.csis.org/analysis/chip-race-china-gives-huawei-steering-wheel-huaweis-new-smartphone-and-future

[5] https://www.ft.com/content/6a1a88ff-a122-41a0-8e16-d062f603f81c

[6] https://www.csis.org/analysis/updated-october-7-semiconductor-export-controls

[7]https://www.bis.doc.gov/index.php/documents/regulation-docs/2255-supplement-no-1-to-part-740-country-groups-1/file

[8]https://www.bis.doc.gov/index.php/documents/federal-register-notices-1/3353-2023-10-16-advanced-computing-supercomputing-ifr/file#:~:text=SUMMARY%3A%20On%20October%207%2C%202022,)%20(87%20FR%2062186)%2C

[9]https://www.bis.doc.gov/index.php/documents/federal-register-notices-1/3352-10-16-23-semiconductor-equipment-controls/file

[10] https://www.csis.org/analysis/updated-october-7-semiconductor-export-controls

[11]https://www.wsj.com/articles/u-s-looks-to-restrict-chinas-access-to-cloud-computing-to-protect-advanced-technology-f771613