تلاش چراغ خاموش برای زمینه سازی تسلط آمریکا بر اقتصاد ایران

بیست‌وهشتم آذر 1399

مقدمه

با همکاری سازمان توسعه تجارت ایران و مرکز آموزش بازرگانی در همکاری با مرکز بین المللی تجارت (ITC) و با حمایت اتحادیه اروپا، در حال برگزاری است. این همایش و نشست‌های B2Bمربوط به آن در راستای استراتژی ملی صادرات جمهوری اسلامی ایران (که اخیراً توسط سازمان توسعه تجارت ایران و با کمک کارشناسان مرکز بین‌المللی تجارت و تامین مالی اتحادیه اروپا تدوین شده) و در جهت کمک به شرکت‌های ایرانی برای ورود به بازار اروپا و ایجاد امکان برای تعامل اقتصادی و تجاری آنها با شرکت‌های اروپایی صورت می‌گیرد.

سند همکاری جامع ایران و اروپا راهی برای تسلط بر اقتصاد ایران

نکته‌ ‌حائز اهمیت این است که این نشست در راستای استراتژی ملی صادرات جمهوری اسلامی ایران برگزار می‌شود که در همان چارچوب سند همکاری جامع ایران و اتحادیه‌ اروپا است که در سال 2016 بر طبق توافق برجام بین ایران و اروپا بسته شد.

در این سند جامع، به مسائل تجاری و اقتصادی، محیط زیست و مسائل اجتماعی پرداخته شده و اقداماتی در راستای شکل دهی تجارت ایران تعیین شده است. این اقدامات شامل موارد زیر است:

برنامه‌های اقتصادی سند جامع همکاری ایران و اتحادیه اروپا در ظاهر برنامه‌ای مناسب و در جهت توسعه صادرات وتجارت ایران است ولی با بررسی «منطق مداخله» که برای فعالیت‌های ذکر شده دلایلی آورده شده است، می‌توان پی برد که هدف از اجرای این برنامه شکل‌دهی و مهندسی تجارت خارجی ایران است.

در قسمت اول این دلایل، به کمک فنی اتحادیه اروپا به ایران اشاره شده است که این کمک فنی به معنای مشاوره در امور تجاری و ریل‌گذاری برای اقتصاد ایران در جهت منافع اروپا است. در قسمت دوم دلایل آمده است که اگر توسعه‌ بخش منتخبی از زنجیره‌ ارزش با ظرفیت صادرات موفقیت‌آمیز باشد، بنابراین این اقدام فرصت‌های مناسبی برای اعتبار‌سنجی موفقیت این سیاست به وجود می‌آورد. اروپا قصد دارد تا با برجسته کردن قسمت منتخبی از برنامه، ایران را علاوه بر اقناع ایران که این یک برنامه‌ موفق است، در قسمت‌های دیگر اقتصاد ایران مداخله کرده تا بتواند جهت‌دهی مورد نظر خود را شکل دهد. در قسمت سوم دلایل مذکور که احتمالا مهمترین قسمت آن است، از کمک هدفمند به جوانان کارآفرین سخن به میان می‌آید. اروپا سعی دارد تا با سرمایه‌گذاری بر روی جوانان و آموزش آن‌ها، با این منطق که این جوانان بزرگان تجارت ایران در آینده خواهند شد، بتواند در مسیر شکل‌دهی به اقتصاد ایران راحت‌تر عمل کرده و منافع خود را تامین کند.

اعتراف اروپا درباره وابستگی شدید به آمریکا

نکته‌ حائز اهمیت این است که باید توجه داشت اروپا در امور سیاسی و اقتصادی عملاً اختیاری از خود نداشته و وابستگی شدیدی به آمریکا دارد. این وابستگی به حدی آشکار و نمایان است که مقامات و کارشناسان اروپایی نیز به این نکته اعتراف کرده‌اند. به عنوان مثال، در تاریخ 26 آبان ماه امسال، امانوئل ماکرون رئیس جمهور فرانسه در یک مصاحبه‌ای با نشریه‌ فرانسوی گرند کانتیننت، نکاتی درباره عدم استقلال سیاسی و اقتصادی اروپا بیان کرد و گفت:

«ما کشورهای اروپایی همچنان می‌خواستیم در چارچوب آنچه برجام می‌نامیم باقی بمانیم اما با خروج آمریکا، هیچ شرکت اروپایی از ترس تحریم‌های ایالات متحده، نتوانست به تجارت با ایران ادامه دهد.»

همچنین کلمنته ترمه محقق فرانسوی دارای مدرک فوق دکترا در حوزه‌ علوم هسته‌ای و فعال در دانشکده‌ مطالعات علوم اجتماعی در نشستی که با همکاری اندیشکده‌ی چتم هاوس و موسسه‌ی خاورمیانه در تاریخ 24 مهرماه امسال برگزار شد، گفت:

«اروپایی‌ها در ابتدا از اینستکس صحبت می‌کنند ولی در انتها آن را ارائه نمی‌دهند و در عین حال آن‌ها نمی‌توانند مانع خروج شرکت‌های خود از بازار ایران شوند. با وجود این عدم استقلال اقتصادی، من واقعا درک نمی‌کنم که ایرانی‌ها چه انتظاری از اروپا دارند.»

این اظهارات فقط به مقامات و کارشناسان فرانسوی محدود نشده و کرامپ کارنباوئر، وزیر دفاع آلمان هم در یک سخنرانی در دانشگاه نظامی هلموت اشمیت بیان کرد که ثبات و رفاه اروپا بدون آمریکا ممکن نیست.

با توجه به این حجم از وابستگی، معلوم می‌شود که برنامه‌ریزی در راهبرد کلان اقتصاد ایران با توجه ویژه به همکاری با اروپا، در اصل همکاری با آمریکا محسوب شده و ایران با اجرای برنامه‌هایی مانند همایش تجاری ایران – اروپا، برنامه‌های کلان اقتصادی خود را در جهت منافع آمریکا برنامه‌ریزی می‌کند.

جایگاه همکاری راهبردی با چین و روسیه در سند استراتژیک صادرات ایران؟

با توجه به رویکرد دولت در مسائل سیاسی و اقتصادی ایران و گرایش به کشورهای غربی، نباید این انتظار را داشت که در این دولت سند راهبردی با کشورهایی مانند چین و روسیه را در دستور کار قرار گیرد. سند جامع همکاری ایران با اتحادیه اروپا در همان سال 2016 (سال 1395) منعقد شد، اما سند همکاری راهبردی ایران با چین که در سفر رئیس‌جمهور چین به ایران در سال  مطرح شد، هنوز به نتیجه نرسیده است. همکاری اقتصادی با این کشورها به دلیل منافع مشترکی که با ایران دارند و همچنین استقلال در مسائل سیاسی و اقتصادی، باعث می‌شود علاوه بر تامین منافع ایران در تجارت، تاثیر تحریم‌های اروپا و آمریکا بر اقتصاد ایران نیز کم شود.

با توجه به اهمیت این بحث و لزوم فعالیت‌های جدی در راستای تحقق سند همکاری با روسیه و چین، از مجلس انتظار می‌رود در این مسئله ورود کرده تا علاوه بر پاسخ محکم به کشورهای غربی به خاطر تحریم‌های ظالمانه علیه ملت ایران، یک برنامه راهبردی طولانی مدت برای تجارت، شکوفایی اقتصاد ایران و ورود سرمایه‌های خارجی شکل گیرد.