تعیین چارچوب همکاری با آژانس در دیدار دانشمندان و مسئولان صنعت هسته‌ای کشور با رهبر انقلاب

21 آذر 1402
نویسنده: آیسا سنتر

مقدمه

رهبر انقلاب در دیدار اخیر[1] با دانشمندان و مسئولان هسته‌ای ضمن بیانِ نیاز به تبیین اهمیت صنعت هسته‌ای برای مردم، علت وجود چالش بیست‌ساله‌ی هسته‌ای را اعتباربخشی اقتصادی و سیاسیِ صنعت هسته‌ای در سطح بین‌المللی و ایجاد قوّت و قدرت برای کشور دانستند. همچنین ایشان توصیه‌ی موکّد کردند که همکاری و تعامل با آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای را حفظ کنید و نکات زیر را در‌این‌باره به مسئولان هسته‌ای متذکر شدند.

«[…] همکاری و تعامل با آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای را حفظ کنید. البتّه در چهارچوب مقرّرات پادمانی؛ یعنی زیر بار بیشترش نروید و [فقط] آنچه طبق مقرّرات پادمانی باید انجام بدهیم انجام بدهید […] از قانون مجلس تخطّی نشود؛ این هم توصیه‌ی بعدی من است. مجلس یک قانونی گذرانده، این قانون به نفع ما است[2]  […] چه در دسترسی‌هایی که دیگران توقّع دارند، چه در اطّلاعاتی که ارائه میکنید، طبق این قانون عمل بشود. […] گاهی ادّعاهای خلاف واقعی و خواسته‌های زورگویانه‌ای مطرح میشود؛ زیر بار نروید. سازمان زیر بار خواسته‌های زورگویانه نرود؛ بر روی مواضعِ خودتان بِایستید. آنچه را موظّفید انجام بدهید، انجام بدهید […] زیرساخت‌های موجودِ صنعتیِ هسته‌ای دست نخورد. در طول این سالها مدیران و مسئولان و فعّالانِ این صنعت کارهای مهمّی انجام داده‌اند، زیرساخت‌های مهمّی را ایجاد کرده‌اند. عیب ندارد، توافق کنید، امّا زیرساخت‌ها دست نخورد، اینها خراب نشود، اینها محصول زحمت دیگران است.»

بدین ترتیب انتظارات رهبر انقلاب از مسئولان و مذاکره‌کنندگان هسته‌ای برای حل چالش هسته‌ای را می‌توان بدین شکل خلاصه کرد:

  • حفظ ارتباط با آژانس در چارچوب قرارداد پادمانی
  • عدم تخطی از قانون راهبردی مجلس در ارائه‌ی دسترسی و اطلاعات
  • دست نخوردن زیرساخت‌ها

در ادامه قصد داریم به ارائه‌ی چارچوب بررسی که شامل شرح کلی «قرارداد پادمانی ایران و آژانس[3]» و «قانون راهبردی مجلس» است، بپردازیم تا در بخش بعدی مصداق‌های «تعهدات نظارتی و عملیاتی فرپادمانی برجام»  را استخراج کنیم.

چارچوب بررسی

قراداد پادمانی ایران و آژانس

سند قرارداد پادمانی ایران و آژانس با عنوان INFCIRC/214 می‌باشد که در سال 1974 منتشر شده است. این سند 28 صفحه‌ای در دو بخش شامل 100 ماده با فهرست مطالب زیر است:

قسمت اول

  • تعهدات اولیه
  • موارد اعمال پادمان‌ها
  • همکاری بین دولت ایران و آژانس
  • اجرای پادمان‌ها
  • سیستم ملی کنترل مواد
  • ارائه‌ی اطلاعات به آژانس
  • بازرسان سازمان
  • امتیازات و مصونیت‌ها
  • خاتمه‌ی پادمان‌ها
  • عدم بکارگیری پادمان‌ها در مورد مواد هسته‌ای در فعالیت‌های غیر صلح آمیز
  • مالی
  • مسئولیت شخص ثالث برای آسیب‌های هسته‌ای
  • مسئولیت بین‌المللی
  • اقدامات در رابطه با راستی‌آزمایی عدم انحراف از برنامه‌ی صلح‌آمیز
  • تفسیر و موارد اعمال قرارداد و حل‌و‌فصل اختلافات
  • تعلیق اعمال پادمان‌های آژانس تحت سایر قراردادها
  • اصلاحیه‌ی موافقتنامه
  • لازم الاجرا شدن و مدت زمان

قسمت دوم

  • معرفی
  • هدف از پادمان‌ها
  • زمان شروع پادمان‌ها
  • خاتمه‌ی پادمان‌ها
  • معافیت‌های پادمانی
  • ترتیبات فرعی
  • موجودی انبار
  • اطلاعات طراحی
  • سیستم ثبت
  • سیستم گزارش
  • بیانیه‌های مربوط به فعالیت‌های راستی‌آزمایی آژانس
  • نقل و انتقالات بین‌المللی
  • تعاریف

سند دیگری که بر روی سایت آژانس قرار دارد، INFCIRC/214/Add.1[4]  است که همان پروتکل الحاقی می‌باشد و در سال 2016 منتشر شده است. این الحاقیه شامل 18 ماده است که تعهداتی اضافه و داوطلبانه را شامل می‌شود. فهرست مطالب این سند در ادامه آمده است:

  • رابطه‌ی بین پروتکل و قرارداد پادمان
  • ارائه‌ی اطلاعات
  • دسترسی تکمیلی
  • تعیین بازرسان سازمان
  • ویزا
  • ترتیبات فرعی
  • سیستم‌های ارتباطی
  • حفاظت از اطلاعات محرمانه
  • ضمیمه‌ها
  • لازم الاجرا شدن
  • تعاریف

در پروتکل الحاقی آمده است که در صورت وجود هرگونه تداخل بین سند پادمانی و پروتکل الحاقی، پروتکل الحاقی باید ملاک قرار گیرد. در این بررسی قرارداد پادمانی INFCIRC/214 براساس رهنمودهای رهبری چارچوب همکاری با آژانس است و از جمله موارد تعهدات فراپادمانی، سند INFCIRC/214/Add.1 می‌باشد.

قانون راهبردی مجلس

قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران شامل 9 ماده است. این قانون چارچوبی برای همکاری‌ها با 1+4 ذیل برجام می‌باشد.  باید توجه داشت که تنها موردی که این قانون درباره‌ی دسترسی‌ها و اطلاعات صحبت می‌کند در ماده‌ی 6 می‌باشد، با این حال چارچوبی مناسب برای پیشبرد مذاکرات احتمالی آینده است. در ادامه این قانون آورده شده است:

ماده ۱: در راستای تامین شروط ۹ گانه مقام معظم رهبری در خصوص توافق هسته ای، سازمان انرژی اتمی ایران موظف است بلافاصله پس از تصویب این قانون جهت مصارف صلح آمیز، نسبت به تولید اورانیوم با غنای ۲۰% اقدام و سالانه به میزان حداقل ۱۲۰ کیلوگرم آن را در داخل کشور ذخیره کند و همچنین سازمان مذکور موظف است نیاز کشور برای مصارف صلح آمیز به اورانیوم با غنای بالای ۲۰ درصد را به طور کامل و بدون تأخیر تأمین کند.

ماده ۲: در اجرای بند ۳ قانون اقدام متناسب و متقابل دولت جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۹۴ و در جهت تحقق ظرفیت یکصد و نود هزار سو غنی سازی، سازمان انرژی اتمی ایران مکلف است بلافاصله پس از تصویب این قانون، ظرفیت غنی سازی و تولید اورانیوم غنی سازی شده با سطح غنای متناسب هر یک از مصارف صلح آمیز کشور را به میزان ماهانه حداقل ۵۰۰ کیلوگرم افزایش دهد و نسبت به نگهداری و انباشت مواد غنی شده در کشور اقدام نماید.

ماده ۳: برای تحقق هدف مندرج در ماده ۲، سازمان انرژی اتمی ایران مکلف است حداکثر ظرف مدت ۳ ماه پس از تصویب این قانون عملیات نصب، تزریق گاز، غنی سازی و ذخیره سازی مواد را تا درجه غنای موردنیاز، با حداقل ۱۰۰۰ دستگاه ماشین‌های نسل دوم پیشرفته (  IR-۲m ) آغاز کند و همچنین در همین بازه زمانی، عملیات غنی سازی و تحقیق و توسعه با ماشین های نسل ششم  (IR-۶ ) را با حداقل ۱۶۴ ماشین از این نوع آغاز نموده و آن را ظرف مدت یک سال پس از تصویب این قانون به ۱۰۰۰ دستگاه ماشین توسعه بدهد.

تبصره: سازمان انرژی اتمی ایران مکلف است برای انتخاب و تعیین مکان نصب و استقرار ماشین‌های ذکرشده، استانداردهای سازمان پدافند غیرعامل را اخذ و اجراء نماید.­

ماده ۴: سازمان انرژی اتمی مکلف است نسبت به بهره برداری از کارخانه تولید اورانیوم فلزی در اصفهان ظرف ۵ ماه از تصویب این قانون اقدام کند.

ماده ۵: سازمان انرژی اتمی ایران مکلف است، در راستای بند ۴ قانون اقدام متناسب و متقابل دولت جمهوری اسلامی ایران ، همزمان با عملیات بهینه سازی و راه اندازی عامل واکنش ( راکتور ) ۴۰ مگاواتی آب سنگین اراک، نسبت به طراحی یک عامل واکنش (راکتور) آب سنگین ۴۰ مگاواتی جدید با هدف تولید همسانهای پایدار ( رادیو ایزوتوپ ) بیمارستانی با جدول زمانبندی اقدام کند و جدول زمان بندی این موضوع را ظرف یک ماه پس از تصویب این قانون به اطلاع مجلس شورای اسلامی برساند.

ماده۶: دولت جمهوری اسلامی ایران موظف است در صورت عدم اجرای کامل تعهدات کشورهای متعاهد طرف از جمله کشورهای 4+1 ( آلمان، فرانسه، انگلستان، چین و روسیه) توافق هسته ای در قبال ایران و عادی نشدن روابط کامل بانکی و عدم رفع کامل موانع صادرات و فروش کامل نفت و فرآورده های نفتی ایران و برگشت کامل و سریع ارز منابع حاصل از فروش، یک ماه پس از تصویب این قانون در مجلس شورای اسلامی، نظارت های فراتر از پادمان از جمله اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف کند.

ماده۷: چنانچه کشورهای متعاهد 4+1 (آلمان، فرانسه، انگلستان، چین و روسیه)، نسبت به اجرای تعهدات خود و رفع کامل تحریم‌ها از جمله هسته‌ای، نظامی، حقوق بشری و امثال آن علیه جمهوری اسلامی ایران اقدام کنند، دولت موظف است گزارش دقیق اقدامات انجام شده را به مجلس ارائه دهد. کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی و نیز کمیسیون انرژی ارزیابی خود را، به استناد ماده ۴۵ آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی به مجلس ارائه می‌کنند.

ماده۸: مسئول اجرای صحیح و کامل این قانون رئیس جمهور و مقامات و مدیران مربوط و دستگاههای اجرایی ذی ربط می‌باشند.

ماده ۹: مستنکفین از اجرای این قانون به تناسب امتناع یا ممانعت از اجراء به مجازات تعزیری درجات ۲ یا ۵ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ محکوم می شوند.

نتیجه‌گیری

با توجه به چارچوب بررسی که شامل قرارداد پادمانی ایران و آژانس، پروتکل الحاقی و در نهایت قانون راهبردی مجلس است، دو سناریوی محتمل برای همکاری با آژانس و مذاکرات آینده را می‌توان متصور شد. سناریوی اول، سنایویی همکاری حداقلی است. براساس این سناریو هرگونه تعهدی که فراتر از infcirc/214 باشد، فراپادمانی تلقی شده و تقریباً هرآنچه در برجام است، قابل اجرا نیست. در مقابل سناریوی همکاری حداکثری را می‌توان از صحبت‌های ایشان استنتاج کرد. بر این اساس با توجه به تاکید خاص ایشان در رابطه با قانون راهبردی مجلس تنها بخش مرتبط با ارائه‌ی دسترسی‌ها و اطلاعات را مدنظر قرار می‌دهیم و در باب زیرساخت‌ها نیز حفظ توان بازگشت‌پذیری عملکرد زیرساخت‌ها مبنا است. در ادامه ابتدا محدودیت‌های برجام در زمینه‌های مختلف دسته‌بندی خواهد شد. در انتها نیز میزان همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی براساس این دو سناریو بررسی می‌شود.

موارد فراپادمانی برجام

محدودیت‌های غنی‌سازی

در متن برجام آمده است که به مدت 15 سال غنی‌سازی تنها در تاسیسات هسته‌ای نطنز و محدود به درصد خلوص 3.67 با 5060 سانتریفیوژ نسل اول خواهد بود ، این در حالی است که طبق قرارداد پادمانی با آژانس (INFCIRC/214) محدودیتی برای درصد غنی‌سازی یا تعداد سانتریفیوژها وجود ندارد و حتی طبق ماده‌ی 37 قرارداد پادمانی ایران و آژانس برخی مواد هسته‌ای طبق توضیحات زیر مستثنی از پادمان‌ها هستند:

  1. یکی یا ترکیبی از مواد شکافای خاص[5] زیر که در نهایت وزن آن‌ها با توجه به فرمول‌ها 1 کیلوگرم بشود:

الف) پلوتونیوم

ب) اورانیوم 20 درصد یا بالاتر با فرمول زیر

Material Weight * Enrichment ≤ 1 kg

پ) اورانیوم کمتر از 20 درصد با فرمول زیر

5*Material Weight* √Level of Enrichment ≤ 1 kg

  1. ده تن اورانیوم طبیعی یا اورانیوم ضعیف‌شده با غنای بالاتر از 0.005
  2. بیست تن اورانیوم ضعیف‌شده با غنای 0.005 و پایین‌تر
  3. بیست تن توریم

از طرفی با محدود شدن سطح غنی‌سازی به 3.67  درصد از کاربردهای نظامی ممنوع‌نشده‌ بر طبق قرارداد پادمانی نمی‌توان بهره برد. از جمله‌ی کاربردهای ممنوع نشده‌ی نظامی می‌توان به کابرد آن در پیشران زیردریایی اشاره کرد که در اکثر نمونه‌های موجود از HEU[6] استفاده می‌کنند.

محدودیت‌های ایجاد زیرساخت جدید

قرارداد پادمانی بین ایران و آژانس ماده‌ای برای محدودیت ایجاد زیرساخت جدید ندارد، این در حالی است که برجام ایجاد زیرساخت با توانایی بازیافت سوخت مصرف‌شده[7] و یا تکمیل راکتور ناتمام اراک را نمی‌دهد. چنین محدودیت‌هایی در قرارداد پادمانی بین آژانس و ایران موجود نیست.

محدودیت ذخیره‌ی اورانیوم

طبق برجام ایران ﺑﻪ ﻣﺪت 15 ﺳﺎل باید ذخایر خود را در حد 300 کیلوگرم هگزافلوراید اورانیوم غنی‌شده تا 3.67 درصد یا معادل آن را در سایر مواد شیمیایی حفظ کند. مقادیر اضافه باید با قیمت بین‌المللی به فروش رسد یا به سطح اورانیوم عادی ترقیق پیدا کند. ﺗﻤﺎمی آب سنگین ﻣﺎزاد ﺑﺮ ﻧﯿﺎز راکتور ﻣﺪرن اراک، راکتور آب سنگین ﺻﻔﺮ ﻗﺪرت ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻣﻘﺪاری که ﺑﺮای ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت دارویی ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز اﺳﺖ، ﻣﻘﺪاری که ﺑﺮای ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﺤﻠﻮﻟﻬﺎی دوﺗﺮه و ﺗرکیبات شیمیایی ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز اﺳﺖ، از ﺟﻤﻠﻪ ﺷﺎﻣﻞﺣﺪاﻗﻞ ذﺧﯿﺮه‌ی اﺣﺘﯿاطی ﻻزم ﺑﺮای آﻧﻬﺎ، ﺑﺮای ﺻﺎدرات ﺑﻪ ﺑﺎزارﻫﺎی بین‌المللی آﻣﺎده ﺷﺪه و ﺑﺮ اﺳﺎس ﻗﯿﻤﺖ ﺑﯿﻦ المللی ﺑﻪﺧﺮﯾﺪاران بین‌المللی تحویل می‌گردد. تمام اکسید اوراﻧﯿﻮم غنی‌ﺷﺪه ﺑﯿﻦ 5 درﺻﺪ و 20 درﺻﺪ ﺑﻪ ﺳﻮﺧﺖ ﺻﻔﺤﻪای راکتور ﺗﻬﺮان ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﯾﺎ اﯾنکه ﺑﺮ اﺳﺎس یک ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ‌ی ﺗﺠﺎری ﺑﻪ ﺧﺎرج ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪه و ﯾﺎ ﺑﻪ ﻏﻨﺎی 67.3 ﯾﺎ کمتر رﻗﯿﻖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ (برجام، 2015: 32)  به موارد محدودیت ذخیره‌ی اورانیوم در قرارداد پادمانی ایران و آژانس اشاره‌ای نشده است و حتی همانطور که در بخش «محدودیت‌های غنی‌سازی» مطرح شد، حجم مشخصی از مواد شکافا مورد بررسی پادمانی قرار نمی‌گیرند.

محدودیت‌های تحقیق و توسعه

در این بخش محدودیت‌های تحقیق و توسعه برمبنای برجام آمده است:

  • شامل محدودیت‌‌هایی بر فعالیت‌های مشخص تحقیق و توسعه برای هشت سال نخست است.
  • اﯾﺮان ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﺗﻮﺳﻌﻪی غنیﺳﺎزی را ﺑﻪ ﺷﯿﻮه‌هایی که ﺑﻪ اﻧﺒﺎﺷﺖ اوراﻧﯿﻮم ﻏنیﺷﺪه ﻣﻨﺘﺞ ﻧﺸﻮد، اداﻣﻪ ﺧﻮاﻫﺪ داد.
  • ﺑﺮای ﻣﺪت 10 ﺳﺎل، ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻏنیﺳﺎزی اﯾﺮان ﺑﺎ اوراﻧﯿﻮم ﺻﺮﻓﺎ ﺷﺎﻣﻞﻣﺎﺷﯿﻦ ﻫﺎی IR-4، IR-5، IR-6 و IR-8 است.
  • اﯾﺮان ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه در پیوﺳﺖ 1 برجام در ﺳﺎﯾﺮ ﻓﻨﺎوریﻫﺎی ﺟﺪاﺳﺎزی اﯾﺰوﺗﻮپ ﺑﺮای غنیﺳﺎزی اوراﻧﯿﻮم وارد ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ.
  • ﺳﺎﻧﺘﺮﯾﻔﯿﻮژﻫﺎی از کار اﻓﺘﺎده را تنها ﺑﺎ ﻧﻮع ﻣﺸﺎﺑﻪ خود ﺟﺎیگزین ﺧﻮاﻫﺪ ﻧﻤﻮد.
  • اﯾﺮان ﺑﺮاﺳﺎس ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‌ی ﺑﻠﻨﺪﻣﺪت ﺧﻮد، ﺑﺮای 15 ﺳﺎل، ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎی ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ غنیﺳﺎزی اوراﻧﯿﻮم، از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﺗﻮﺳﻌﻪی ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺎرت پادمانی ﺧﻮد را ﺻﺮﻓﺎً در ﺗﺎﺳﯿﺴﺎت غنیﺳﺎزی ﻧﻄﻨﺰ اﻧﺠﺎم ﺧﻮاﻫﺪ داد.
  • در ﻓﺮدو از ﻫﺮگونه غنیﺳﺎزی اوراﻧﯿﻮم و ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ غنیﺳﺎزی اوراﻧﯿﻮم جلوگیری شود.
  • ایران به مدت 15 سال وارد ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ‌ﻫﺎی ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ‌ی ﺑﺎزﻓﺮآوری که ﻣﻨﺘﺞ ﺑﻪ اﯾﺠﺎد ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﺑﺎزﻓﺮآوری ﺳﻮﺧﺖ ﻣﺼﺮفﺷﺪه[8] ﺷﻮد، ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و پس از اﯾﻦ ﻣﺪت ﻧﯿﺰ ﻗﺼﺪ چنین کاری را ﻧﺪارد.
  • اﯾﺮان ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎیی که می‌تواند ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ‌ی ﺗﺠﻬﯿﺰات اﻧﻔﺠﺎری ﻫﺴﺘﻪ‌ای ﻣﻨﺠﺮ ﺷﻮد از ﺟﻤﻠﻪ در ﺳﻄﺢ ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ، ﻣﺒﺎدرت ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﻧﻤﻮد.
  • اگر اﯾﺮان ﺑﻪ‌دﻧﺒﺎل ﺷﺮوع ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﺮ روی ﺳﻮﺧﺖ ﺑﺮ پاﯾﻪ ﻓﻠﺰ اوراﻧﯿﻮم ﺑﺮای راکتور ﺗﺤﻘﯿﻘﺎتی ﺗﻬﺮان در ﻣﻘﺪار کم ﺑﻌﺪ از 10 ﺳﺎل و ﻗﺒﻞ از 15 ﺳﺎل باشد، ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‌ی ﺧﻮد را در کمیسیون ﻣﺸﺘﺮک ارائه و ﺗﺼویب خواهد کرد.
  • ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ روی ﺳﺎﻧﺘﺮﯾﻔﯿﻮژﻫﺎی ﻧﺴﻞ ﺟﺪﯾﺪ از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺪﻟﺴﺎزی و ﺷﺒﯿﻪﺳﺎزی کامیپوتری از ﺟﻤﻠﻪ در دانشگاه‌ها، برای وارد شدن به مرحله‌ی ساخت نمونه‌ی اولیه در بازه‌ی ده‌ساله باید با ارائه‌ی کامل به کمیسیون مشترک و منوط به گرفتن تاییدیه از این کمیسیون است.
  • مطابق ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‌ی غنیﺳﺎزی و ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ غنی‌ﺳﺎزی، اﯾﺮان ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺎﺷﯿﻦ‌ﻫﺎی ﺳﺎﻧﺘﺮﯾﻔﯿﻮژی از ﺟﻤﻠﻪ روﺗﻮرﻫﺎی ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮای ﺟﺪاﺳﺎزی اﯾﺰوﺗﻮپ‌ﻫﺎ ﯾﺎ ﻫﺮ ﻗﻄﻌﻪ‌ی دیگر ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺳﺎﻧﺘﺮﯾﻔﯿﻮژ را ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺧﻮاﻫﺪ کرد که ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪﯾ‌‌‌ﻬﺎی غنی‌ﺳﺎزی و ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ‌ی غنی‌سازی مندرج در برجام را فراهم کند.
  • اﯾﺮان ﺑﺮاﺳﺎس ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‌ی ﺧﻮد، در پایان ﺳﺎل ﻫﺸﺘﻢ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺳﺎﻟﯿﺎﻧﻪ 200 ﻋﺪد ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺳﺎﻧﺘﺮﯾﻔﯿﻮژ IR-8 وIR-6 از ﻫﺮ ﻧﻮع را ﺑﺪون روﺗﻮر شروع و ﺗﺎ ﺳﺎل دﻫﻢ ادامه خواهد داد. ﺑﻌﺪ از ﺳﺎل دﻫﻢ اﯾﺮان ﻣﺎﺷﯿﻨ‌‌‌‌‌‌‌ﻬﺎی ﺳﺎﻧﺘﺮﻓﯿﻮژ کامل را ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻘﺪار در ﺳﺎل ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺧﻮاﻫﺪ کرد ﺗﺎ ﻧﯿﺎزﻫﺎی غنی‌ﺳﺎزی و ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ غنی‌ﺳﺎزی ﺧﻮد را ﺑﺮآورده ﺳﺎزد.
  • ﺑﺮای 15 ﺳﺎل، اﯾﺮان ﻓﻘﻂ پس ازﻣﻮاﻓﻘﺖ کمیسیون ﻣﺸﺘﺮک وارد ﺻﺎدرات ﻫرگونه تکنولوژی ﺗﺠﻬﯿﺰات غنی‌ﺳﺎزی و ﯾﺎ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ غنیﺳﺎزی ﺑﺎ ﻫﺮ کشور دیگر ﯾﺎ ﺑﺎ ﻫﺮ ﻧﻬﺎد ﺧﺎرجی در زﻣﯿﻨﻪ فعالیت‌های غنیﺳﺎزی و ﯾﺎ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ غنیﺳﺎزی ﺷﺎﻣﻞ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ.
  • ﺑﺮای 10 ﺳﺎل، ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ‌ﻫﺎی ﺗﻮﻟﯿﺪ ﯾﺎ ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ‌ی ﺟﺪاﺳﺎزی اﯾﺰوﺗﻮپی اوراﻧﯿﻮم اﯾﺮان ﻣﻨﺤﺼﺮاً ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی تکنولوژی ﺳﺎﻧﺘﺮﯾﻔﯿﻮژ گازی ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد[9] .
دسترسی‌های اضافی به اماکن و اطلاعات

طبق برجام، جمهوری اسلامی ایران با پذیرش اختیاری پروتکل الحاقی و پذیرش دائمی کد اصلاح‌شده 3.1 موافقت کرده است. این توافقات دسترسی‌های اضافی به اماکن و اطلاعات را اختیار آژانس قرار می‌دهد. جزئیات این دسترسی‌ها در ادامه آمده است:

دسترسی‌های اضافی به اطلاعات طبق پروتکل الحاقی

مواردی که در ادامه آمده است دسترسی‌های اضافی آژانس به اطلاعات مبنی‌بر پروتکل الحاقی است.

  • شرح کلی و نیز اطلاعات مشخص‌کننده‌ی مکان اجرای فعالیت‌های تحقیق و توسعه مرتبط با چرخه‌ی سوخت هسته‌ای که در آن‌ها از مواد هسته‌ای استفاده نمی‌شود و در هر جایی که توسط کشور تأمین هزینه شود، پروانه فعالیت دریافت کند، کنترل یا از طرف کشور اجرا شود.
  • اطلاعات تعیین‌شده توسط آژانس و مورد توافق کشور، در مورد فعالیت‌های بهره‌برداری مرتبط با پادمان در مؤسسات و مکان‌های خارج از مؤسسات که در آن‌ها مواد هسته‌ای به‌طور مکرر استفاده می‌شود.
  • شرح کلی در مورد ساختمان در هر ساختگاه (Site)، شامل کاربری آن و ذکر محتویات آن. در صورتی که شرح کلی روشن و کافی نباشد، نقشه‌ای از سایت نیز باید همراه با شرح کلی آورده شود.
  • اطلاعات مقیاس عملیات در مکان‌هایی با فعالیت‌های مشخص شده در پیوست 1[10] پروتکل الحاقی.
  • اطلاعات مربوط به معادن اورانیوم و کارخانجات تغلیظ اورانیوم و توریوم از جمله مکان، وضعیت عملیاتی و ظرفیت تولید.
  • اطلاعات مربوط به مواد اولیه که به ترکیب و خلوص مناسب جهت تولید سوخت یا غنی‌سازی ایزوتوپی نرسیده‌اند شامل مقادیر، ترکیب و استفاده (این مورد شامل نگه‌داری، صادرات یا واردات می‌باشد که برای اطلاعات بیشتر می‌توانید به ماده‌ی 2 پروتکل الحاقی مراجعه کنید.).
  • اطلاعات درباره‌ی اماکن مواد هسته‌ای مستثنی‌شده از پادمان‌ها طبق INFCIRC/214، از جمله مقادیر، استفاده و مکان.
  • اطلاعات مربوط به پسمان‌هایی با پرتوزایی متوسط یا بالا شامل پلوتونیم، اورانیوم با غنای بالا یا اورانیوم ۲۳۳ که طبق ماده‌ی 11 قرارداد INFCIRC/214، پادمان بر آن‌ها خاتمه یافته‌است.
  • اطلاعات مربوط به تجهیزات و مواد غیرهسته‌ای معین که در پیوست 2 پروتکل الحاقی در انتهای گزارش فهرست شده ‌است.
  • برنامه کلی مرتبط با توسعه‌ی چرخه‌ی سوخت هسته‌ای طی ۱۰ سال آینده.
  • شرح کلی و نیز اطلاعات مشخص‌کننده‌ی مکان اجرای فعالیت‌های تحقیق و توسعه مرتبط با چرخه‌ی سوخت هسته‌ای که در آن‌ها از موادی هسته‌ای استفاده نمی‌شود و در هر جایی توسط کشور عضو یعنی ایران انجام می‌شود اما توسط ایران تأمین هزینه، کنترل نمی‌شود، دریافت پروانه فعالیت نمی‌کند یا از طرف آن کشور اقدام نمی‌کند.
  • شرح کلی از فعالیت‌ها و مشخصات اشخاص حقیقی و حقوقی جهت چنین فعالیت‌هایی، در مکان‌های شناسایی شده توسط آژانس در خارج از محلی که آژانس آن‌ها را عملاً مربوط به فعالیت‌های آن محل بداند. ارائه‌ی چنین اطلاعاتی منوط به درخواست ویژه از جانب آژانس است و باید با مشورت با آژانس و به موقع انجام پذیرد.
دسترسی‌های اضافی به اماکن طبق پروتکل الحاقی

ایران باید دسترسی‌های زیر را برای آژانس فراهم کند:

هر مکانی از هر ساختگاه (site)

هر مکان شناسایی‌شده توسط ایران ذیل ماده‌ی 2.a (v)-(viii) که شامل

– معادن اورانیوم و کارخانجات تغلیظ اورانیوم و توریوم

– مواد اولیه که به ترکیب و خلوص مناسب جهت تولید سوخت یا غنی‌سازی ایزوتوپی نرسیده‌اند

– اماکن نگه‌داری مواد هسته‌ای مستثنی‌شده

  1. هر یک از تاسیسات یا اماکن از کار افتاده که به طور معمول مواد هسته‌ای در آنجا نگه‌داری نمی‌شوند
  2. ایران باید به آژانس اجازه ی دسترسی را به مکان های خاصی که در ماده 2 فهرست شده است، بدهد، از جمله: ماده 2.a.(i)، ماده 2.a.(iv)، ماده 2.a.(ix)(b) یا ماده 2.b، به استثنای موارد ذکر شده در بند a.(i). اگر به دلایلی ایران نتواند اجازه دسترسی به آن مکان‌ها را بدهد، باید هر کاری منطقی و سریع انجام دهند تا به روش‌های دیگر نیازهای آژانس را برآورده کنند. این اماکن شامل:

– مکان اجرای فعالیت‌های تحقیق و توسعه مرتبط با چرخه سوخت هسته‌ای

– مکان‌هایی با  فعالیت‌های مشخص شده در پیوست 1

– مواد و تجهیزات وارداتی به ایران مبتنی بر پیوست 2

یا

– مکان اجرای فعالیت‌های تحقیق و توسعه مرتبط با چرخه‌ی سوخت هسته‌ای که در آن‌ها از مواد هسته‌ای استفاده نمی‌شود و در هر جایی توسط کشور عضو یعنی ایران انجام می‌شود اما توسط ایران تأمین هزینه، کنترل نمی‌شود، دریافت پروانه فعالیت نمی‌کند یا از طرف آن کشور اقدام نمی‌کند.

– مکان‌های شناسایی‌شده توسط آژانس در خارج از محلی که آژانس آن‌ها را عملاً مربوط به فعالیت‌های آن محل بداند

  1. هر مکان مشخص شده‌ی دیگری توسط آژانس، به غیر از مکان های ذکر شده در بالا برای انجام نمونه‌برداری محیطی از آن مکان. اگر ایران نتواند چنین دسترسی را فراهم کند، باید تمام تلاش‌های لازم را برای برآورده کردن الزامات آژانس بدون تأخیر در مکان‌های مجاور یا از طریق روش‌های دیگر انجام دهد.
اطلاع‌رسانی قبل از بازدید

در قرارداد پادمانی حداقل زمان اطلاع‌رسانی قبل از بازدید 24 ساعت در نظر گرفته شده که در برخی موارد تا حداقل 2 هفته نیز افزایش یافته است. با این حال آژانس براساس ماده‌ی 84، حق بازدید‌های سرزده و بدون اطلاع قبلی برای نمونه‌برداری تصادفی را محفوظ می‌داد. در این قرارداد صحبتی از تعداد بازرسان نیز نمی‌شود.

براساس پروتکل الحاقی زمان اطلاع‌رسانی 24 ساعته می‌تواند به حداقل 2 ساعت یا در موارد استثنائی به کمتر از 2 ساعت کاهش پیدا کند.  به علاوه براساس برجام از روز شروع آن تا 6 ماه بعد تعداد بازرسان باید به 130-150 افزایش پیدا کند.

دسترسی‌های اضافی به اطلاعات طبق کد اصلاح‌شده 3.1

قرارداد پادمانی بین ایران و آژانس، ایران را ملزم به ارائه‌ی اطلاعات درباره‌ی طراحی سایت‌های هسته‌ای موجود می‌کند اما طبق کد اصلاح‌شده 3.1 باید به محض تصمیم‌گیری برای ساخت آن یا صدور مجوزهای ساخت، اطلاعات طراحی سایت به آژانس اعلام شود.

تغییرات در زیرساخت‌ها

در ابتدا لازم است تا مفهوم زیرساخت را براساس «واژه‌نامه‌ی پادمان‌های آژانس (2022)[11]» استخراج کنیم.  در این واژه‌نامه براساس (INFCIRC/154) در تعریف زیرساخت چنین آمده است:

راکتور[12]، تاسیسات حیاتی[13]، نیروگاه تبدیل[14]، نیروگاه ساخت[15]، نیروگاه بازفرآوری[16]، نیروگاه جداسازی ایزوتوپ[17] یا انبار نصب جداگانه[18]؛ یا … هر مکانی که در آن مواد هسته‌ای در مقادیر بیش از یک کیلوگرم مؤثر به طور مکرر استفاده می‌شود.

در نتیجه موارد زیر از جمله مصداق‌های تغییر در زیرساخت‌ها است:

  • تاسیسات هسته‌ای نظنز: محدودیت تعداد سانتریفیوژها به عدد 5060 IR-1 و جمع‌آوری سایر سانتریفیوژها برای 10 سال
  • تاسیسات هسته‌ای فردو: محدودیت تعداد سانتریفیوژها به عدد 1044 IR-1 و عدم غنی‌سازی در این تاسیسات و تغییر کاربری به مرکز تحقیقات هسته‌ای، فیزیک و تکنولوژی
  • تاسیسات آب سنگین اراک: پر کردن منافذ و ورودی‌های قلب راکتور نیمه‌تمام آب سنگین اراک و تبدیل آن به راکتور آب سبک با همکاری بین‌المللی
سناریوی حداقلی و حداکثری

همانطور که در بخش بررسی چارچوب نتیجه‌گیری شد، روند همکاری با آژانس را می‌توان براساس دو سناریوی حداقلی و حداکثری به پیش برد. سناریوی همکاری حداقلی بدین معنا است که هرگونه تعهدی فراتر از پادمان‌ها، مخالف با قانون راهبردی مجلس در بعد عملیاتی و نظارتی و هرگونه تغییر در زیرساخت‌ها مورد پذیرش نیست. بر این مبنا تقریباً هیچ کدام از مفاد برجام قابل اجرا نیست. در مقابل سناریوی همکاری حداکثری بدین معنی است که در زمینه‌ی قانون راهبردی مجلس طبق تاکید رهبر انقلاب، نظارت و دسترسی به اطلاعات فراتر از پادمان‌ها مورد پذیرش نیست و همچنین درباره‌ی تغییرات در زیرساخت‌ها تنها مواردی مورد تایید است که قابلیت بازگشت‌پذیری سریع داشته باشند. در جدول زیر تعهدات ایران ذیل برجام در دو دسته‌ی کلی عملیاتی و نظارتی آورده شده است، موارد مجاز برای همکاری با آژانس طبق سناریوی همکاری حداقلی با رنگ آبی، سناریوی همکاری حداکثری نیز مجموع موارد مشخص‌شده با رنگ سبز و آبی است. بر این اساس در سناریوی حداقلی تقریبا تنها 14 درصد برجام مورد پذیرش است. این در حالی است که در سناریوی حداکثری نزدیک به 68 درصد از برجام قابل پذیرش است. شایان ذکر است که این درصد برمبنای تعداد تعهدات مجاز محاسبه شده است و وزن هر یک از تعهدات در نظر گرفته نشده است.

تعهدات عملیاتی و نظارتی ایران ذیل برجام

تعهدات عملیاتی ایران ذیل برجام

محدودیت‌های غنی‌سازی

به مدت 10 سال تعداد سانتریفیوژهای فعال به 5060 دستگاه 1IR- کاهش یافته است، و کل دستگاه‌های نصب شده 6104 سانتریفیوژ 1IR- است.

سانتریفیوژهای اضافی (بیش از 13000) برچیده شده و تحت نظارت آژانس بین المللی انرژی اتمی نگه‌داری می‌شوند.

به مدت 15 سال، سطح غنی سازی اورانیوم به 3.67 درصد اورانیوم 235 محدود است.

به مدت 15 سال، غنی سازی تنها در تاسیسات هسته‌ای نطنز مجاز است.

به مدت 10 سال، هیچ سانتریفیوژ 1IR- اضافی تولید نخواهد شد.

اﯾﺮان ﺗﻮﻟﯿﺪ دستگاه‌های ﺳﺎﻧﺘﺮﯾﻔﯿﻮژ پیشرفته را ﺻﺮﻓﺎً ﺑﺮای اﻫﺪافﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه در ﺑﺮﺟﺎم اﻧﺠﺎم ﺧﻮاﻫﺪ داد.

محدودیت‌‌های ذخیره‌ی اورانیوم

به مدت 15 سال ذخایر اورانیوم با غنای 3.67 درصد باید زیر 300 کیلوگرم نگه داشته شود.

مازاد اورانیوم غنی شده برای ذخیره‌سازی به خارج از ایران ارسال می‌شود، به فروش می‌رسد یا تا سطح اورانیوم طبیعی رقیق می‌گردد.

ﺗﻤﺎم اکسید اوراﻧﯿﻮم غنی‌ﺷﺪه ﺑﯿﻦ 5 تا 20 درﺻﺪ ﺑﻪ ﺳﻮﺧﺖ ﺻﻔﺤﻪای راکتور ﺗﻬﺮان ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﯾﺎ اینکه ﺑﺮ اﺳﺎس یک ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ‌ی ﺗﺠﺎری ﺑﻪ ﺧﺎرج ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪه و ﯾﺎ ﺑﻪ ﻏﻨﺎی 3.67 ﯾﺎ کمتر رﻗﯿﻖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ.

تاسیسات هسته‌ای فردو

فردو با همکاری روسیه به مرکز تحقیقاتی برای تولید ایزوتوپ پایدار تبدیل شد.

در فردو 1044 سانتریفیوژ 1IR- در شش آبشار باقی می‌ماند. دو آبشار بدون اورانیوم کار خواهند کرد و برای تولید ایزوتوپ پایدار تغییر داده خواهند شد. چهار آبشار باقی‌مانده به همراه زیرساخت‌های آن‌ بدون کارکرد باقی خواهند ماند.

سایر سانتریفیوژها و زیرساخت‌های مرتبط با غنی سازی خارج شده و تحت نظارت مستمر آژانس ذخیره خواهند شد.

به مدت 15 سال، ایران هیچ گونه غنی‌سازی اورانیوم یا تحقیق و توسعه مرتبط با غنی سازی اورانیوم در تاسیسات هسته‌ای فردو انجام نخواهد داد و هیچ ماده‌ی هسته‌ای در این نیروگاه نگه‌داری نخواهد شد.

راکتور آب سنگین اراک

قلب راکتور اراک غیرفعال و خارج شود.

ایران به مدت 15 سال وارد ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ‌ﻫﺎی ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ‌ی ﺑﺎزﻓﺮآوری که ﻣﻨﺘﺞ ﺑﻪ اﯾﺠﺎد ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﺑﺎزﻓﺮآوری ﺳﻮﺧﺖ ﻣﺼﺮفﺷﺪه ﺷﻮد، ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و پس از اﯾﻦ ﻣﺪت ﻧﯿﺰ ﻗﺼﺪ چنین کاری را ﻧﺪارد.

ایران تعهد دائمی می‌دهد که سوخت هسته‌ای مصرف‌شده راکتور اراک  به خارج از کشور ارسال شود.

به مدت 15 سال، ایران اجازه ساخت راکتور آب سنگین جدیدی را ندارد.

به مدت 15 سال، ایران اجازه‌ی انباشت آب سنگین را ندارد.

ساخت سلول‌های داغ یا گلاوباکس‌های ﺣﻔﺎظدار با مشخصات مشخص مشروط به تأیید کمیسیون مشترک است (توضیحات بیشتر در پیوست 1 برجام آمده است).

سانتریفیوژهای پیشرفته و تحقیق و توسعه

فعالیت تحقیق و توسعه نباید منجر به انباشت اورانیوم غنی‌سازی‌شده شود.

به مدت 10 سال، تحقیق و توسعه غنی‌سازی با اورانیوم فقط شامل سانتریفیوژهای 4IR-، 5IR-، 6IR- و 8IR- خواهد بود (توضیحات بیشتر در پیوست 1 برجام آمده است).

به مدت 8.5 سال، ایران آزمایش را تنها با تک سانتریفیوژهای IR-6 و IR-8 انجام خواهد داد و بعد از این مدت به 30 دستگاه افزایش پیدا می‌کند.

تعهدات نظارتی ایران ذیل برجام

نظارت و راستی‌آزمایی

به مدت 10 سال، خرید مواد با کاربرد دوگانه باید توسط کارگروه کمیسیون مشترک تصویب شود.

نظارت مستمر به مدت 25 سال  بر معادن و کارخانه‌های اورانیوم ایران

نظارت مستمر به مدت 20 سال بر تاسیسات تولید سانتریفیوژ ایران

نظارت کمیسیون مشترک به مدت 15 سال بر درخواست‌های دسترسی آژانس برای بازرسی سایت‌های اعلام نشده

اجرای موقت پروتکل الحاقی و در نهایت تصویب آن در مجلس برای الحاق آن به توافقنامه‌ی پادمانی ایران

الحاق دائمی کد اصلاحی 3.1 ترتیبات فرعی به موافقتنامه پادمانی ایران

 

پیوست‌ها—————————————————————

پیوست 1

این پیوست شامل مکان‌هایی با فعالیت‌های مشخص برای اعمال پادمان‌ها بر طبق پروتکل الحاقی است.

  1. Manufacture of centrifuge rotor tubes or assembly of gas centrifuges.
  2. Manufacture of diffusion barriers.
  3. Manufacture or assembly of laser-based systems.
  4. Manufacture or assembly of electromagnetic isotope separators.
  5. Manufacture or assembly of columns or extraction equipment.
  6. Manufacture of aerodynamic separation nozzles or vortex tubes.
  7. Manufacture or assembly of uranium plasma generation systems.
  8. Manufacture of zirconium tubes.
  9. Manufacture or upgrading of heavy water or deuterium.
  10. Manufacture of nuclear-grade graphite.
  11. Manufacture of flasks for irradiated fuel.
  12. Manufacture of reactor control rods.
  13. Manufacture of criticality safe tanks and vessels.
  14. Manufacture of irradiated fuel element chopping machines.
  15. Construction of hot cells.
پیوست 2

این پیوست شامل تجهیزات و مواد غیر هسته‌ای معین برای اعمال پادمان‌ها بر طبق پروتکل الحاقی است.

  1. Reactors and equipment therefor

1.1. Complete nuclear reactors

1.2 Reactor pressure vessels

1.3. Reactor fuel charging and discharging machines

1.4. Reactor control rods

1.5. Reactor pressure tubes

1.6. Zirconium tubes

1.7. Primary coolant pumps

  1. Non-nuclear materials for reactors

2.1. Deuterium and heavy water

2.2. Nuclear grade graphite

  1. Plants for the reprocessing of irradiated fuel elements, and equipment especially

designed or prepared therefor

3.1. Irradiated fuel element chopping machines

3.2. Dissolvers

3.3. Solvent extractors and solvent extraction equipment

3.4. Chemical holding or storage vessels

3.5. Plutonium nitrate to oxide conversion system

3.6. Plutonium oxide to metal production system

  1. Plants for the fabrication of fuel elements
  2. Plants for the separation of isotopes of uranium and equipment, other than

analytical instruments, especially designed or prepared therefor

5.1. Gas centrifuges and assemblies and components especially designed or prepared

for use in gas centrifuges

5.1.1. Rotating components

5.1.2. Static components

5.2. Especially designed or prepared auxiliary systems, equipment and components

for gas centrifuge enrichment plants

5.2.1. Feed systems/product and tails withdrawal systems

5.2.2. Machine header piping systems

5.2.3. UF6 mass spectrometers/ion sources

5.2.4. Frequency changers

5.3. Especially designed or prepared assemblies and components for use in gaseous

diffusion enrichment

5.3.1. Gaseous diffusion barriers

5.3.2. Diffuser housings

5.3.3. Compressors and gas blowers

5.3.4. Rotary shaft seals

5.3.5. Heat exchangers for cooling UF6

5.4. Especially designed or prepared auxiliary systems, equipment and components

for use in gaseous diffusion enrichment

5.4.1. Feed systems/product and tails withdrawal systems

5.4.2. Header piping systems

5.4.3. Vacuum systems

5.4.4. Special shut-off and control valves

5.4.5. UF6 mass spectrometers/ion sources

5.5. Especially designed or prepared systems, equipment and components for use in

aerodynamic enrichment plants

5.5.1. Separation nozzles

5.5.2. Vortex tubes

5.5.3. Compressors and gas blowers

5.5.4. Rotary shaft seals

5.5.5. Heat exchangers for gas cooling

5.5.6. Separation element housings

5.5.8. Header piping systems

5.5.9. Vacuum systems and pumps

5.5.10. Special shut-off and control valves

5.5.11. UF6 mass spectrometers/ion sources

5.5.12. UF6/carrier gas separation systems

5.6. Especially designed or prepared systems, equipment and components for use in

chemical exchange or ion exchange enrichment plants

5.6.1. Liquid-liquid exchange columns (Chemical exchange)

5.6.2. Liquid-liquid centrifugal contactors (Chemical exchange)

5.6.3. Uranium reduction systems and equipment (Chemical exchange)

5.6.4. Feed preparation systems (Chemical exchange)

5.6.5. Uranium oxidation systems (Chemical exchange)

5.6.6. Fast-reacting ion exchange resins/adsorbents (ion exchange)

5.6.7. Ion exchange columns (Ion exchange)

5.6.8. Ion exchange reflux systems (Ion exchange)

5.7. Especially designed or prepared systems, equipment and components for use in

laser-based enrichment plants

5.7.1. Uranium vaporization systems (AVLIS)

5.7.2. Liquid uranium metal handling systems (AVLIS)

5.7.3. Uranium metal ‘product’ and ‘tails’ collector assemblies (AVLIS)

5.7.4. Separator module housings (AVLIS)

5.7.5. Supersonic expansion nozzles (MLIS)

5.7.6. Uranium pentafluoride product collectors (MLIS)

5.7.7. UF6/carrier gas compressors (MLIS)

5.7.8. Rotary shaft seals (MLIS)

5.7.9. Fluorination systems (MLIS)

5.7.10. UF6 mass spectrometers/ion sources (MLIS)

5.7.11. Feed systems/product and tails withdrawal systems (MLIS)

5.7.12. UF6/carrier gas separation systems (MLIS)

5.7.13. Laser systems (AVLIS, MLIS and CRISLA)

5.8. Especially designed or prepared systems, equipment and components for use in

plasma separation enrichment plants

5.8.1. Microwave power sources and antennae

5.8.2. Ion excitation coils

5.8.3. Uranium plasma generation systems

5.8.4. Liquid uranium metal handling systems

5.8.5. Uranium metal ‘product’ and ‘tails’ collector assemblies

5.8.6. Separator module housings

5.9. Especially designed or prepared systems, equipment and components for use in

electromagnetic enrichment plants

5.9.1. Electromagnetic isotope separators

5.9.2. High voltage power supplies

5.9.3. Magnet power supplies

  1. Plants for the production of heavy water, deuterium and deuterium compounds

and equipment especially designed or prepared therefor

6.1. Water – Hydrogen Sulphide Exchange Towers

6.2. Blowers and Compressors

6.3. Ammonia-Hydrogen Exchange Towers

6.4. Tower Internals and Stage Pumps

6.5. Ammonia Crackers

6.6. Infrared Absorption Analyzers

6.7. Catalytic Burners

  1. Plants for the conversion of uranium and equipment especially designed or

prepared therefor

7.1. Especially designed or prepared systems for the conversion of uranium ore

concentrates to UO3

7.2. Especially designed or prepared systems for the conversion of UO3 to UF6

7.3. Especially designed or prepared systems for the conversion of UO3 to UO2

7.4. Especially designed or prepared systems for the conversion of UO2 to UF4

7.5. Especially designed or prepared systems for the conversion of UF4 to UF6

7.6. Especially designed or prepared systems for the conversion of UF4 to U metal

7.7. Especially designed or prepared systems for the conversion of UF6 to UO

7.8. Especially designed or prepared systems for the conversion of UF6 to UF4

پانویس ______________________________________________________________________________________________

[1] دیدار دانشمندان، متخصصان، کارشناسان و مسئولان صنعت هسته‌ای کشور با رهبر انقلاب – 21 خرداد 1402

[2] قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریمها و صیانت از منافع ملّت ایران» با تصویب در جلسه‌ی علنی مجلس شورای اسلامی در روز چهارشنبه 9/12/1399 و تأیید شورای نگهبان، به دولت ابلاغ شد.

[3] متن توافقنامه‌ی بین ایران و آژانس برای اعمال پادمان‌ها در ارتباط با معاهده‌ی منع اشاعه‌ی سلاح‌های هسته‌ای – 13 دسامبر 1974 (22 آذر 1353)

[4] پروتکل الحاقی به توافقنامه‌ی بین جمهوری اسلامی ایران و آژانس برای اعمال پادمان‌ها در ارتباط با معاهده‌ی منع اشاعه‌ی سلاح‌های هسته‌ای – 4 مارس 2016 (14 اسفند 1394)

[5] Special Fissile Material

[6] مقاله‌ی «تاریخچه‌ی استفاده از HEU در زیردریایی‌ها و کشتی های جنگی  – 2016

[7] Spent Fuel Reprocessing

[8] ﻣﻘﺼﻮد از ﺳﻮﺧﺖ ﻣﺼﺮف‌ﺷﺪه ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻤﺎم اﻧﻮاع سوخت‌هایی اﺳﺖ که ﺗﺎﺑﺶ داده ﺷﺪه‌اﻧﺪ.

[9] ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﯾﺎ ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺟﺪاﺳﺎزی اﯾﺰوﺗﻮپی اوراﻧﯿﻮم ﺑﺎ روش ﻏﯿﺮﺳﺎﻧﺘﺮﯾﻔﯿﻮژ گازی ﺷﺎﻣﻞ ﺳﯿﺴﺘﻤﻬﺎی ﺟﺪاﺳﺎزی اﯾﺰوﺗﻮپی ﻟﯿﺰری، ﺳﯿﺴﺘﻤﻬﺎی ﺟﺪاﺳﺎزی اﯾﺰوﺗﻮپی اﻟکترو ﻣﻐﻨﺎﻃﯿسی، ﺳﯿﺴﺘﻤﻬﺎی ﺗﺒﺎدل ﺷﯿﻤﯿﺎیی، ﺳﯿﺴﺘﻤ‌ﻬﺎی ﻧﻔﻮذ گازی، ﺳﯿﺴﺘﻢ Vortex و اﯾﺮودﯾﻨﺎمیک و ﺳﺎﯾﺮ ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎی مشابهی اﺳﺖ که اﯾﺰوﺗﻮپﻫﺎی اوراﻧﯿﻮم را ﺟﺪا می‌سازد.

[10] پیوست 1 و 2 پروتکل الحاقی در انتهای گزارش آمده است.

[11] IAEA SAFEGUARDS GLOSSARY 2022 Edition

[12] Reactor

[13] Critical Facility

[14] Conversion Plant

[15] Fabrication Plant

[16] Reprocessing Plant

[17] Isotope Separation Plant

[18] Separate Storage Installation