بررسی اختلافات در چشم‌انداز سیاست سقف قیمت براساس مقاله بلومبرگ و انجمن آسیای شرقی

مقدمه

با نزدیک شدن به موعد ۵ فوریه و شروع اعمال سیاست سقف قیمت بر فرآورده‌های نفتی روسیه، اختلافات در مورد ادامه اجرای این سیاست و همچنین چشم انداز آن مورد توجه قرار گرفته است. این گزارش به بررسی دو مقاله از بلومبرگ و انجمن شرق آسیا در مورد  اختلافات بر سر اجرای این سیاست و همچنین چشم‌انداز اجرای این سیاست و نتایج آن می‌پردازد.

اروپا بر سر سقف قیمت روسیه می‌جنگد، تحریم در فشار به روسیه آسیب می‌رساند

بلومبرگ روز ۲۷ ژانویه ۲۰۲۳، گزارشی با عنوان « اروپا بر سر سقف قیمت روسیه می‌جنگد، تحریم در فشار به روسیه آسیب می‌رساند»[1] منتشر کرد. این گزارش به بررسی اختلافات بر سر تجدیدنظر در قیمت سقف قیمت و همچنین اختلافات اروپا و کشورهای G-7 برسر قیمت سقف قیمت نفت و فرآورده‌های نفتی پرداخته است. این مقاله به این موضوع اشاره می‌کند که علی‌رغم میل برخی کشورهای اروپایی از جمله استونی، لیتوانی و لهستان به کاهش هرچه بیشتر سقف قیمت نفت در موعد تجدیدنظر در ماه فوریه، آمریکا و متحدانش معتقدند که نباید سقف قیمت را بیش از این مقدار کاهش داد، چراکه اعمال آن تاکنون موفقیت آمیز بوده. این درحالی است که کشورهای اروپایی اینگونه استدلال می‌کنند که براساس الزام اتحادیه اروپا براس ضربه به اقتصاد روسیه، باید سقف قیمت در هر دوره تجدیدنظر ۵دصدر کمتر از قیمت نفت روسیه باشد و اکنون که قیمت نفت روسیه به حدود ۵۴ دلار رسیده باید سقف قیمت نیز کاهش پیدا کند. علاوه براین کشورهای بالتیک و لهستان معتقد به تحریم بیشتر روسیه شامل افزایش قطع دسترسی بانک‌های روسی به سوئیفت و محدودیت در حوزه الماس و قیر این کشور هستند. درحالی که طرح اولیه بسته دهم تحریمی اتحادیه اروپا محدودیت در حوزه هواپیما بدون سرنشین و مجتمع‌های نظامی است.

اختلاف دیگر در مورد تحریم روسیه میزان پابندی کشورها به اعمال تحریم علیه روسیه است. به‌طور مثال لهستان و آلمان اعلام کردند داوطلبانه واردات نفت از طریق خط لوله را متوقف کردند. اما ورشو که اکنون به دنبال افزایش تحریم‌های روسیه است، به واردات مقدار اندکی نفت برای جلوگیری از جریمه ناشی از فسخ قرارداد ادامه می‌دهد. آلمان نیز به واردات نفت قزاقستان از خط لوله ادامه می‌دهد، که لهستانی‌ها معتقدند این کار عملا واردات نفت تولید شده در روسیه است. چراکه در عمل، واردات نفت تولیدی قزاقستان از طریق روسیه، میلیون‌ها مایل فاصله دارد.

سقف قیمت نفت روسیه، جداسازی اقتصاد جهانی را تسریع می‌کند

نشریه انجمن آسیاشرقی نیز در تاریخ ۲۷ ژانویه نیز مقاله‌ای با عنوان « سقف قیمت نفت روسیه، جداسازی اقتصاد جهانی را تسریع می‌کند.»[2] منتشر کرد که در آن به عواقب اجرای سیاست سقف قیمت نفت روسیه برای اقتصاد جهان پرداخته است. این گزارش می‌نویسد اگرچه تحریم نفت و سقف قیمت، گزینه‌های محدودی برای صادرات نفت در اختیار روسیه قرار می‌دهد و قیمت نفت را در کوتاه مدت کاهشی می‌کند، اما اگر قیمت‌ نفت روسیه به ۳۰ یا ۴۰ دلار برسد، ممکن است روسیه موقتا صادرات خود را قطع کند و حتی با توجه به نداشتن ظرفیت ذخیره کافی تولید را نیز کاهش دهد. این گزارش در ادامه می‌نویسد این اقدام می‌تواند باعث بی‌ثباتی و افزایش قیمت انرژی شود. اقدامی که مبارزه علیه تورم را بی‌اثر می‌کند و می‌تواند باعث ادامه سیاست تهاجمی پولی بانک‌های مرکزی جهان از جمله فدرال رزرو شود.

مهم‌ترین بخش این گزارش اما عواقب این بی‌ثباتی و تحریم‌ها برای سیستم مالی بین‌المللی و نقش رقابت چین و آمریکا در آن است. این گزارش بیان می‌کند که افزایش قیمت انرژی و بی‌ثباتی باعث تورم و کاهش استانداردهای زندگی در بلندمدت می‌شود. همچنین با توجه به رقابت چین و آمریکا و نقش انرژی و قیمت آن در این رقابت، سایر کشورهای تولیدکننده نفت نیز به یکی از دو بلوک چین و آمریکا کشیده خواهند شد. بنابراین قیمت انرژی در رقابت بین این دو بلوک می‌تواند بر بی‌ثباتی و چشم‌انداز آینده اقتصادی دنیا موثر باشد. چنانکه دسترسی چین به نفت خام روسیه و سایر منابع انرژی، مانند گاز طبیعی و اورانیوم، هزینه‌های تولید چین را کاهش می‌دهد و باعث سلطه بیشتر چین می‌شود.

علاوه براین موانع تجاری بین روسیه، چین و غرب، باعث نقل مکان کارخانه‌ها، رفتن به کشورهای نزدیک‌تر و افزایش هزینه‌های تولید می‌شود. در واقع از دیگر عواقب احتمالی و بلند مدت سیاست سقف قیمت، بی‌ثباتی جهانی و رقابت بین چین و آمریکا می‌تواند خلل در زنجیره تولید جهانی و افزایش هزینه‌های تولید باشد.

سرانجام دیگری که این گزارش برای اجرای شدیدتر سیاست سقف قیمت و بی‌ثباتی در بازار انرژی متصور است، تسریع جداسازی در حوزه مالی است. چراکه تحریم کامل بیمه‌گران غربی و شرکت‌های کشتیرانی در محموله‌های نفت خام روسیه، شتابی را برای یک اکوسیستم مالی جایگزین غیر دلاری ایجاد می‌کند. اتفاقی که در نهایت می‌تواند اقتصاد جهانی را به «نقطه اوج» و انتقال از سیستم مبتنی بر دلار به یک سیستم غیر دلاری، احتمالاً یک سیستم مالی چند ارزی، نزدیک‌تر کند. این گزارش تلاش چین برای قرارداد نفت و گاز براساس یوان با کشورهای خلیج‌فارس در سفر مسئولان چینی به عربستان را نشانی از همین موضوع و چشم‌انداز آینده اکوسیستم مالی دنیا می‌بیند.

در نهایت گزارش بیان می‌کند که این بی‌ثباتی می‌تواند تجربه جدیدی در سیستم مالی بین‌المللی ایجاد کند. اتفاقی که براساس سابقه تاریخی با تورم و بحران همراه خواهد بود و اقتصادهای نوظهور را که به سیستم مالی فعلی وابسته هستند با مشکل روبه‌رو می‌کند. بنابراین کشورها برای گذر موفق از این اقدام و کاهش اثر جداسازی باید به منابع واردات نفت خود تنوع بخشند، قراردادهای آتی را پیشاپیش منعقد کنند، به سوخت‌های زیستی یا بیودیزل برای کاهش اثر وابستگی به نفت خام روی آورند، از جابه‌جایی مداوم تولید برای ادغام زنجیره‌های عرضه جهانی جدید و تنوع بخشیدن به صادرات به بازارهای جدید استفاده کنند و کشورهای وابسته به دلار، همچون برخی کشورهای شرق آسیا، شروع به تنوع بخشی ارزی و استفاده از ارزهای محلی کنند.

نتیجه‌گیری

سیاست سقف قیمت، تاکنون در متعادل‌سازی قیمت نفت و همچنین کاهش درآمد نفتی روسیه نقش داشته است. اما چشم‌انداز بلندمدت اجرای این سیاست می‌تواند عواقب جبران ناپذیری برای کشورهای غربی داشته باشد. به نظر می‌رسد تاکید آمریکا بر نگه‌داری سقف قیمت ۶۰ دلار و عدم افزایش فشار بیشتر به روسیه در اعمال سیاست سقف قیمت به دلیل پرهیز از عواقب اعمال این سیاست است. اگرچه برخی کشورها به دنبال کاهش بیشتر درآمد انرژی روسیه هستند، اما آمریکا به عنوان رهبر ائتلاف تحریم علیه غرب برای پرهیز از احتمال ناکارآمد شدن سیستم مالی-بانکی فعلی دنیا، به دنبال عبور آرام از این مقطع تحریمی است. گذر از نظم فعلی مالی و افزایش قدرت چین ناشی از کاهش هزینه‌های تولید و همچنین استفاده از ارزهای محلی در تبادلات می‌تواند تحریم‌ها را در بلندمدت بی‌اثر کند. به همین دلیل ایالات متحده آمریکا به دنبال ایجاد اجماع حداکثری در اعمال این سیاست با شیب ملایم است، تا نظام تحریم‌ها که مبتنی بر ساختار مالی فعلی است فرو نریزد.

منابع   _____________________________________________________________________________________________

[1] EU to Battle on Oil Price Caps, Sanctions in Push to Hurt Russia:

https://www.bloomberg.com/news/articles/2023-01-27/eu-to-battle-on-oil-price-caps-sanctions-in-push-to-hurt-russia

[2] Russian oil price cap accelerates global economic decoupling:

Russian oil price cap accelerates global economic decoupling