چین و رژیم صهیونیستی؛ آیا تغییرات بنیادین در راه است؟

18 مرداد 1404

مقدمه

در تاریخ 24 ژوئیه 2025، سایت اورشلیم پست مطلبی را با عنوان «تایوان در کنار رژیم صهیونیستی ایستاد، حالا نوبت ماست» مننتشر کرد و بیش از ۷۰ قانونگذار رژیم صهیونیستیی حمایت خود را از تایوان اعلام کردند.[1] در این گزارش که به ابتکار بوآز توپروفسکی (از اعضای ارشد حزب یش آتید و رئیس بخش دوستی پارلمانی رژیم صهیونیستی و تایوان) و تاد اوهال (از اعضای حزب صهیونیست مذهبی) نوشته شده، آمده که ۷۲ عضو کنست رژیم صهیونیستی با امضای بیانیه‌ای، حذف تایوان از نهادهای بین‌المللی را محکوم کرده و خواستار مشارکت آن در سازمان‌هایی مانند WHO و ICAO شدند. این اقدام نشانه قدردانی از حمایت‌های تایوان از رژیم صهیونیستی به‌ویژه پس از طوفان الاقصی است. نماینده تایوان این حمایت را تاریخی و نماد همبستگی دموکراسی‌ها دانست. این در حالی است که تایوان، هسته اصلی منافع چین است و رژیم صهیونیستی به طور فزاینده‌ای در حال دورشدن از چین خصوصاً پس از 7 اکتبر 2023 است

واکنش چین

چین مدتی به دنبال آن بود که تصویر خود در رژیم صهیونیستی را بهبود ببخشد. در جدیدترین اقدام پکن در این راستا، مصاحبه مطبوعاتی سفیر خود در رژیم صهیونیستی پس از جنگ 12 روزه بود که در رابطه با نقش چین در جنگ 12روزه و مسائلی از قبیل امنیت خودروهای برقی چین (از منظر انتقال اطلاعات حساس به پکن به وسیله این خودروها) بود[2]. سفیر چین در آن نشست تمامی اتهامات علیه چین مبتنی بر ارسال سلاح به ایران و همکاری‌های دفاعی با جمهوری اسلامی را رد کرد و اتهامات وارده به خوروهای برقی چینی را دروغ خواند اما پس از بیانیه ۷۲ عضو کنست رژیم صهیونیستی، سخنگوی سفارت چین در رژیم در مصاحبه‌ای با اصحاب رسانه در همان تاریخ در واکنش به این بیانیه و در پاسخ به خبرنگاران حاضر سخنرانی تندی ایراد کرد که در بخشی از آن گفت:

«ما نمی‌توانیم این سوال را نپرسیم چه کسی بر این اعضای کنست تأثیر می‌گذارد و چه انگیزه‌هایی را پنهان می‌کنند؟ مبتکران این بیانیه، بوآز توپوروفسکی از حزب یش آتید و اوهاد تال از حزب صهیونیست مذهبی، هر دو اوایل امسال از تایوان بازدید کردند و با به اصطلاح «معاون رئیس جمهور» و «وزیر امور خارجه» دیدار کردند. پس از بازگشت به اسرائیل، آنها در رسانه‌های اجتماعی به چاپلوسی متقابل با چهره‌های مرتبط تایوان پرداختند و آشکارا از تایوان به عنوان یک «کشور» یاد کردند. در حالی که این بیانیه ادعا می‌کند که اسرائیل به سیاست چین واحد پایبند است، اقدامات آنها آشکارا با این سیاست در تضاد است. این خودفریبی محض است. آن‌ها سعی دارند چه حقایقی را از مردم اسرائیل پنهان کنند؟ آنها با چه دروغ‌هایی سایر اعضای کنست را گمراه کردند تا این بیانیه را امضا کنند؟»[3]

البته این اولین‌بار نیست که نمایندگان کنست به تایوان سفر می‌کنند. اولین‌بار در سال 2006 پنج نماینده کنست به تایوان سفر کردند و در آن زمان هم سفیر وقت چین واکنش تندی به این موضوع نشان داد اما از آن زمان تا کنون بسیاری از مسائل میان چین و رژیم صهیونیستی تغییر کرده است.[4]

چه اتفاقاتی افتاد؟

یکی از مهم‌ترین عوامل شکل‌دهنده کدورت میان چین و رژیم صهیونیستی، عملیات طوفان‌الاقصی بود. پکن آن زمان از محکوم‌کردن مقاومت فلسطین خودداری کرد و مجدد مسئله تشکیل کشور فلسطین را متذکر شد. حمایت‌های دیپلماتیک چین از ایران در عرصه‌های بین‌المللی نیز عامل دیگری بر افزایش نارضایتی تل‌آویو نسبت به پکن است. به‌طور مثال پس از حمله ایران به رژیم صهیونیستی در پاسخ به حمله رژیم صهیونیستی به کنسولگری جمهوری اسلامی در دمشق در 14 آوریل 2024، سفیر چین در سازمان ملل این حمله را توجیه کرد و اظهار داشت که این اقدام نظامی ایران پاسخی به تجاوز رژیم صهیونیستی بود.

تعطیلی شعبه رژیم صهیونیستی دانشگاه تجارت و اقتصاد بین‌الملل چین در شهر پتخ تیکوا پس از چهار سال فعالیت به دلیل مواضع دولت چین علیه رژیم صهیونیستی در جنگ غزه و عدم تمایل آن‌ها به ادامه فعالیت در رژیم صهیونیستی و همچنین افت شدید محبوبیت چین در رژیم صهیونیستی که به گفته مؤسسه مطالعات امنیت ملی رژیم صهیونیستی “INSS” از 66% در سال 2019 به 16% در سال 2024 رسیده است[5]، نشان‌دهنده وضعیت بد روابط بین چین و رژیم صهیونیستی است.

گزارش‌های متعددی نیز وجود دارند که از کاهش سرمایه‌گذاری چین در رژیم صهیونیستی به دلیل فشارهای آمریکا خبر می‌دهند. نشریه اکونومیست در گزارشی در سال 2021 به نقل از یک مقام رژیم صهیونیستیی گفت که آمریکایی‌ها برای رژیم صهیونیستی روشن کردند که هیچ گونه مشارکت چینی‌ها در زیرساخت‌های حیاتی را نمی‌پذیرند[6]. طبیعیتاً چین نیز علاقه‌ خود را برای شراکت اقتصادی در رژیم صهیونیستی از دست خواهد داد زیرا مسائل مطرح شده نشان می‌دهد نمی‌توان به رژیم صهیونیستی به عنوان یک شریک قابل اعتماد تکیه کرد و آینده‌ خوبی را متصور شد زیرا زمانی که رژیم صهیونیستی تا این سطح متأثر از سیاست‌های آمریکا است، منافع چین تأمین نخواهد شد.

چه خواهد شد؟

به نظر می‌رسد اختلافات میان چین و رژیم صهیونیستی که پیش از عملیات طوفان الاقصی نیز به دلیل فشار آمریکا و محدود کردن رژیم صهیونیستی در صادرات فناوری‌های حساس به چین بالا گرفته بود دیگر به‌راحتی قابل‌حل نیست. دو نماینده کنست رژیم در ماه آوریل به تایوان سفر کرده بودند اما چینی‌ها واکنشی به این موضوع نشان ندادند. برخی از تحلیلگران ادعا کردند ممکن است این عدم واکنش در راستای ایجاد نشدن تنش بیشتر است اما پس از بیانیه حمایت از تایوان و واکنش تند سفارت چین، ظاهراً دیگر نشانه‌ای از محافظه کاری در چینی‌ها دیده نمی‌شود. از طرفی، نزدیکی روزافزون رژیم صهیونیستی به هند و پشتیبانی رژیم از طرح IMEC که رقیبی برای طرح کمربند و جاده چین است و هند را از طریق امارات، عربستان، اردن و در نهایت رژیم صهیونیستی به اروپا وصل می‌کند نشان می‌دهد که شکاف بین چین و رژیم صهیونیستی بیش‌ازپیش گسترده شده است. باتوجه‌به این مسائل این که بگوییم چین احتمالاً رژیم صهیونیستی را از چارچوب‌های راهبردی خود خارج کند دیگر دور از ذهن نیست.

نتیجه‌گیری

تحولات اخیر در روابط چین و رژیم صهیونیستی را نباید صرفاً یک‌رشته اختلافات مقطعی یا واکنش‌های احساسی دیپلماتیک دانست؛ آنچه در حال رخ‌دادن است، شکلی از بازتعریف جایگاه دو طرف در معادلات یکدیگر است. چین به‌تدریج در حال عبور از نگاه سنتی به رژیم صهیونیستی به‌عنوان یک شریک اقتصادی و تکنولوژیک است و آن را هرچه بیشتر در چارچوب رقابت‌های ژئوپلیتیکی با غرب، به‌ویژه آمریکا، ارزیابی می‌کند. در مقابل، رژیم صهیونیستی نیز دیگر به چین به چشم یک سرمایه‌گذار بلندمدت یا میانجی بی‌طرف در مناقشات منطقه‌ای نگاه نمی‌کند.

پشت پرده این تغییرات، تحولی بسیار عمیق‌تر در حال وقوع است و روابط چین و رژیم صهیونیستی وارد مرحله‌ای از واگرایی راهبردی شده‌اند. این واگرایی، هم‌زمان با نزدیکی بیشتر رژیم صهیونیستی به هند، همراهی با پروژه‌هایی همچون IMEC (که مستقیماً رقیب کمربند و جاده چین است) و پیروی از خواسته‌های واشنگتن برای محدودسازی نفوذ چینی‌ها در حوزه فناوری و زیرساخت، به‌وضوح نشان می‌دهد که روزهای خوب رابطه‌ی پکن – تل‌آویو به پایان رسیده است. ازاین‌رو، پاسخ به پرسش «آیا تغییرات بنیادین در راه است؟» روشن‌تر از همیشه است. تغییرات بنیادین نه‌تنها در راه است، بلکه از مدتی پیش آغاز شده و در حال سرعت گرفتن است.